Afbeelding
De Europese ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie kwamen gisteren overeen om een EU-missie (EU Navfor Med) op te starten. Het gaat om een eenjarige operatie die tot doel heeft om het "business model van smokkelaars en mensenhandelaars in het Middellandse Zeegebied te breken". Een operatie die evenwel de situatie in Libië nog verder kan destabiliseren.
Een paar weken geleden lanceerde Staatssecretaris Theo Francken het plan om de boten van mensensmokkelaars te bombarderen. Her en der klonken er wat kritische reacties, maar in het algemeen bleef de verontwaardiging verbijsterend beperkt. Nu blijken de suggesties van Francken niet zomaar een denkpiste te zijn in bepaalde politieke salons, maar het inmiddels tot Europees beleid hebben geschopt. Uit een interne gelekte EU-nota blijkt dat de mogelijkheid wordt overwogen van een "aanwezigheid aan wal" in Libië door "speciale troepen van de deelnemende landen". Zij moeten dan zorgen voor de "inbeslagname of fysieke vernietiging van de smokkelinfrastructuur" zoals "boten, brandstofplaatsen en inschepingsfaciliteiten". De nota waarschuwt bovendien voor "het hoge risico aan collaterale schade met inbegrip van het verlies aan mensenlevens".


Commentaar: Dit doet ons denken aan de reactie van voormalig VS minister van Buitenlandse Zaken Madeleine Albright die naar aanleiding van de dood van 500.000 kinderen in Irak - veroorzaakt door de sancties die de VS in de jaren 90 oplegden - een dergelijk geluid liet horen. Ze zei: "Ik denk dat het een hele moeilijke keuze was, maar het was het waard."


Soevereniteit

De Hoge Vertegenwoordiger van Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid van de EU, Federica Mogherini, briefte vorige week de VN-Veiligheidsraad om te melden dat Groot-Brittannië een resolutie voorbereidt om gewapende acties in Libische territoriale wateren en grondgebied mogelijk te maken. Libië is een jaar geleden in een geweldspiraal en politieke chaos terechtgekomen. Inmiddels telt het land twee regeringen. Het is nu net de regering die door de EU erkend wordt en in het oostelijke Tobruk in ballingschap verblijft, die hard uithaalt naar de geplande Europese militaire missie. Volgens de regeringswoordvoerder kan de "militaire optie tegen de boten in en buiten Libische wateren niet als humaan worden beschouwd". Hij voegt eraan toe dat de regering "geen schendingen van de Libische soevereiniteit" zal aanvaarden en het plan niet kan accepteren, tenzij het gecoördineerd wordt met de Libische autoriteiten.

Humanitaire catastrofe

Nu de, volgens toenmalig NAVO-secretaris-generaal Rasmussen, "meest succesvolle operatie in de geschiedenis van de NAVO" uiteindelijk een complete mislukking is gebleken, dreigt er opnieuw een militair optreden die het land verder kan destabiliseren. Het is tekenend dat de NAVO, die nu al bij deze Europese operatie wordt betrokken, zich blijkbaar niet geroepen voelt om schuld te bekennen aan de situatie waarin Libië verkeert. De NAVO, die geen heil zag in een politiek proces, koos resoluut voor een militaire aanpak, door luchtsteun te geven aan de opstandelingen. Die zijn sinds het verdwijnen van Khadaffi verdeeld geraakt over vele honderden elkaar bekampende milities.


Commentaar: Velen denken nog steeds dat Khadaffi aartvijand nummer 1 was, maar het tegendeel is waar.


In naam van het humanitaire hebben de bombardementen mee gezorgd voor de huidige humanitaire catastrofe in het land. Mensen verloren hun werk en ontvluchtten de onveilige situatie. Bovendien verviel met het verdwijnen van Khadaffi ook het akkoord dat deze met de Europese landen had gesloten voor het aan banden leggen van de migratie. Zo ontstond er een ideaal klimaat voor mensensmokkelaars, die hun kans grepen om grof geld te verdienen door het instabiele Libië om te tornen tot een platform vanwaar Afrikanen proberen te ontsnappen in de hoop op een nieuwe toekomst in Europa. Met de gekende dramatische gevolgen.

Deze mensensmokkel is onmenselijk en kan uiteraard niet getolereerd worden. Maar het Europese recept dreigt nog meer menselijke miserie en wantoestanden te creëren. Het is schokkend om vast te stellen dat zelfs de interne diensten erkennen dat een dergelijke militaire operatie mensenlevens kan eisen. Hoe valt het Europese humanitaire discours te rijmen met een dergelijke risicovolle operatie? Hoe gaat men uitsluiten dat er zich geen vluchtelingen op de te vernietigen boten bevinden of dat er zich onschuldige werknemers bij de betrokken installaties ophouden?

Tijd voor debat

Europa doet aan symptoombestrijding en kijkt de andere kant op als wat betreft de dieperliggende oorzaken van de vluchtelingenproblematiek. Klimaatproblemen, scheefgetrokken handelsrelaties, lage landbouwprijzen, strijd om schaarse grondstoffen en gewelddadige conflicten zijn zelden louter lokale fenomenen, die je met militair machtsvertoon de wereld uit helpt. Het wordt tijd dat Europa hierover een debat voert en de eigen verantwoordelijkheden erkent en ook aanpakt. Met een beetje ontwikkelingssamenwerking alleen komen we er niet. Er is een structurele aanpak nodig, gebaseerd op een globale visie op migratie.