Afbeelding
© thinkstock
Drie jaar geleden kroop ze nog onder tafel, beschaamd als ze was omdat haar ouders in de gevangenis zaten. Vandaag is ze bijna tien, blaakt ze van het zelfvertrouwen en helpt ze kinderen rekruteren voor het programma waar ze zelf aan deelnam op school in Oklahoma, zegt Daniel Howell over het meisje. Howell werkt mee aan New Hope Oklahoma, een initiatief dat kinderen waarvan de ouders in de gevangenis zitten helpt na schooltijd en in de zomervakanties. En die initiatieven zijn niet alleen zinvol maar ook broodnodig in de Verenigde Staten waar vandaag 1 op 14 kinderen een ouder heeft die achter de tralies zit. Dat blijkt uit een nieuw rapport van Child Trends.

Volgens de onderzoeksgroep heeft vandaag 1 kind op 14, jonger dan 18, een ouder die in de gevangenis zit. De situatie is nog erger voor zwarte kinderen, met een verhouding een op negen. Het rapport is gebaseerd op cijfermateriaal verzameld in 2011-2012 via een telefonische enquête met de steun van het Departement voor Gezondheid.

Volgens de onderzoekers is het voor kinderen een traumatische gebeurtenis wanneer een van hun ouders achter de tralies verdwijnt. Ze voelen zich beschaamd en lopen zelf het risico om dingen te mispeuteren. De situatie is ook vaak nefast voor hun zelfvertrouwen met het gebruik van verdovende middelen als gevolg. Het leidt vaak tot criminele daden en zo gaat het van generatie naar generatie. Child Trends zegt dan ook dat het gevangeniswezen, scholen en de gemeenschappen een verpletterende verantwoordelijkheid hebben. Ze moeten meer ondernemen om de kinderen waarvan ouders in de gevangenis zitten, actief te ondersteunen en te begeleiden. Er moet ook werk gemaakt worden van een betere communicatie tussen de kinderen en hun ouders in de cel. Het gevangenisbezoek moet voor kinderen ook een minder stresserende ervaring worden en op school moeten leraars aangeleerd worden hoe ze de kinderen kunnen helpen om van het stigma af te raken. "Er wordt op al die vlakken nauwelijks enige vooruitgang geboekt", zegt David Murphey van Child Trends en auteur van het rapport. "We moeten meer aandacht besteden aan de problematiek waaronder deze groep van kinderen gebukt gaat. Vandaag blijven ze vaak onder de radar, het is een probleem dat weggemoffeld wordt."

Hij stelt dat wel dat sommige staten inspanningen leveren. Een voorbeeld is Washington waar er 'kindvriendelijke' ruimtes ingericht werden in de gevangenissen. In Michigan kunnen kinderen dan weer twee uur spelen met hun ouders in de gevangenis. In Oklahoma is er nog veel werk op de plank. Uit de cijfers blijkt dat 26.000 kinderen er een of beide ouders in de gevangenis hebben. "Die kinderen riskeren uitgesloten te worden door hun leeftijdsgenoten. En dat terwijl er hen geen schuld treft. Ze durven er ook niet over spreken. Ze houden het angstvallig geheim en willen niet dat iemand het weet", aldus onderzoeker Clayton Smith. New Hope wil de vriendschap tussen de kinderen die in hetzelfde schuitje zitten, aanwakkeren door hun ervaringen te delen. Daniel Howell werkt met kinderen van gevangen ouders in Tusla. "Ik wil echt bij mijn moeder zijn maar ik kan niet", sprak een jongetje. Het bleef aan Howells ribben kleven. Hij herinnert zich nog levendig zijn eerste ontmoeting met een meisje van zeven. Ze was beschaamd en zat onder tafel. "Ik moest echt onder tafel kruipen om met haar te kunnen praten. Intussen durft ze over haar situatie praten en dat doet ze met andere kinderen. Ze vertelt nu ook over New Hope en tracht kinderen die in dezelfde situatie verkeren naar ons hulpprogramma te sturen. Ze is een echte ambassadrice geworden van onze werking", aldus Howell.

Ouders vaak ver weg

Er is niet alleen New Hope, ook Oakland Livingston in Michigan heeft een programma voor kinderen met ouders in gevangenissen. Linda VanderWaal zet zich in voor die kinderen. Ze zegt dat de situatie in veel gevangenissen gewoon schrijnend is. Kinderen moeten er vaak op een stoel blijven zitten. In veel gevagenissen in Michigan mogen ze hun ouders niet eens bezoeken. "Waar het toch kan, proberen we een speelmoment in te bouwen. We schuiven de stoelen opzij en zorgen ervoor dat de kinderen toch even met een bal kunnen gooien of wat met hun vaders kunnen dollen", aldus VanderWaal. Toen ze twaalf jaar geleden met het inititatief begon, waren de gevangenissen terughoudend, vandaag is de situatie licht verbeterd. Dat heeft alles te maken met het positieve effect van die bezoekjes op de gevangenen zelf. En toch kan of gaat minder dan de helft van de kinderen op bezoek. Vaak vormen de lange afstanden een groot probleem: 63 procent van de gevangenen woont immers op meer dan 100 kilometer van hun families. Het neemt dan ook vaak een dag tijd in beslag om een kort bezoekje af te leggen. Hierdoor bezoekt slechts 42 procent van de kinderen onder de achttien zijn of haar ouders achter de tralies. En dan is er nog het probleem van het protocol. Voor veel kinderen zijn al die veiligheidsmaatregelen best wel afschrikkend. Ook daarom is het belangrijk voor de groepen die zich inzetten voor de kinderen om werk te maken van een meer kindvriendelijke aanpak. "Heel wat kinderen zijn er gewoon bang voor. Ook is het gebrek aan fysiek contact met hun ouders vaak een hinderpaal", zegt Shari Ostrow Scher van de Vereniging van Kinderen voor Gedetineerden. "Als je het kind bent van een soldaat die in een ander land vecht dan krijg je alleen maar bewondering. Ben je het kind van een gevangene dan wordt je meteen anders bekeken, ook al is je vader vaak even ver weg", aldus Scher.

En toch kan er heel wat gedaan worden voor die kinderen. Dat bewijst de staat Washington waar zomerkampen georganiseerd worden voor kinderen met ouders in gevangenissen en waar al in twaalf gevangenissen kindvriendelijke plekken ingericht werden met boeken en games, laat Jody Becker-Green weten van het gevangeniswezen in Washington.