james cagney as rocky
© Warners/GettyJames Cagney bereidt zich als Rocky voor op het einde in de film Angels with Dirty Faces uit 1938.
'Duistere' persoonlijkheden zijn er in verschillende schakeringen, maar in de kern hebben ze allemaal de neiging om anderen meedogenloos te gebruiken voor persoonlijk gewin. Wat is het echter dat dit soort mensen werkelijk winnen? Zou een welwillende benadering van het leven en anderen nog voordeliger zijn?

Gedurende de afgelopen 15 jaar is het onderzoek naar duistere persoonlijkheidskenmerken (waaronder narcisme, psychopathie en machiavellisme) snel gegroeid. We weten nu dat deze eigenschappen gemiddeld veel duidelijker aanwezig zijn bij mannen dan bij vrouwen. We weten dat circa 1-2 procent van de algemene bevolking extreem duistere persoonlijkheidskenmerken vertoont - genoeg om de klinische drempel van een persoonlijkheidsstoornis te halen - en dat ongeveer 10-20 procent van de mensen matig verhoogde niveaus vertoont. We weten dat zelfs mensen met gematigde niveaus van duistere trekken een ravage kunnen aanrichten: ze liegen en bedriegen vaker, vertonen vaker racistische trekken en zijn vaker geweldadig ten opzichte van anderen.

Als onderzoekers hebben wij deze eigenschappen zelf bestudeerd. Maar in een poging om de uitgebreide literatuur over duistere karaktereigenschappen in evenwicht te brengen, hebben we onlangs een aanvang gemaakt om onze aandacht in plaats daarvan te richten op de lichte zijde van de menselijke persoonlijkheid - de 'alledaagse heiligen' onder ons. Deze mensen zijn oprecht geïnteresseerd in anderen en behandelen hen zonder meer goed, niet als een middel om een doel te bereiken. Zij juichen het succes van anderen toe, geloven in de fundamentele goedheid van mensen en respecteren de waardigheid van iedereen. Uit onze recente studie van meer dan 36.000 volwassenen blijkt dat deze eigenschappen veel voorkomen: ongeveer 30-50% van de mensen vertoont opvallend lichte persoonlijkheidsprofielen, afhankelijk van het gebied waar zij wonen, en deze eigenschappen komen vooral veel voor bij vrouwen.

Wij wilden weten welk persoonlijkheidsprofiel - duister of licht - op de lange termijn tot meer succes en geluk leidt. Er is een veelgehoorde uitspraak: "Aardige jongens komen nergens" en op het eerste gezicht lijkt dat te kloppen. Als je altijd je energie steekt in het zorgen voor anderen, zul je misschien achterop geraken. Als je bereid bent anderen te bedriegen en uit te buiten zonder je zorgen te maken over hun gevoelens, hoef je alleen aan 'nummer één' te denken en sneller naar de top stijgen. Maar is er onderzoek dat dit ondersteunt?

Experimentele studies ondersteunen de idee van een 'succesvolle' duistere persoonlijkheid, maar slechts tot op zekere hoogte. Eén studie toonde aan dat mensen met psychopathische persoonlijkheidskenmerken meer punten winnen op een onderhandelingstaak waarbij ze moeten wedijveren met een partner, maar minder punten op een taak waarbij ze moeten samenwerken. Degenen met duistere trekken zijn eerder geneigd 'over te lopen' in het klassieke gevangenendilemma - een benadering die inhoudt dat je je eigen resultaat maximaliseert terwijl je de andere deelnemer beduvelt.

Hun succes in de echte wereld is echter twijfelachtig. In het bedrijfsleven komen mensen met duistere persoonlijkheidskenmerken iets vaker als leiders bovendrijven en worden ze als charismatisch gezien, maar als het erop aankomt de klus te klaren bereiken ze meestal minder en worden ze als slechte teamspelers beschouwd. Uit onze recente studie bleek ook dat politieke figuren met duistere persoonlijkheidskenmerken meer kans hebben om verkozen te worden en hun posities te behouden, maar andere studies tonen aan dat ze veel minder goed zijn in het aangenomen krijgen van wetgeving. Hedgefondsbeheerders met deze karaktereigenschappen behalen over het algemeen aanzienlijk lagere financiële rendementen op de beleggingsfondsen die zij beheren. Over het algemeen vertonen personen met duistere trekken meer contraproductief werkgedrag, zoals diefstal en misbruik van toezicht. Het is misschien niet verrassend dat zij uiteindelijk geen hoger gemiddeld inkomen hebben dan hun collega's met lichte persoonlijkheden.

Daar komt nog bij dat mensen met duistere persoonlijkheidskenmerken buiten het werk om niet veel geluk hebben. Zelfs als ze erin slagen de gevangenis te vermijden (gevangenisstraf behoort tot een grote mogelijkheid voor mensen met extreme persoonlijkheidskenmerken), lopen ze een verhoogd risico op zelfmoord en een gewelddadige dood. Ze zijn ook niet bijzonder gelukkig: mensen met duistere trekken hebben de neiging om een slecht zelfbeeld te rapporteren, een onvermogen om intiem contact te maken met anderen en ervaren weinig levenstevredenheid. Daarentegen vonden we dat mensen met lichte persoonlijkheidskenmerken een voldoening gevend, intrinsiek bevredigend leven hebben: ze hebben over het algemeen een positiever beeld van zichzelf, meer positieve verbindingen met anderen en vinden het leven aangenamer.

Het cruciale element hier lijkt empathie te zijn: het vermogen om te resoneren met - en het perspectief te begrijpen van - de emotionele ervaringen van anderen. Mensen met lichte persoonlijkheidskenmerken tonen veel empathie voor anderen, terwijl mensen met duistere persoonlijkheidskenmerken meestal heel weinig empathie tonen. In ons nieuwe onderzoek ontdekten we dat dit lijkt te leiden tot een aangenamer leven. Evenzo is prosociaal zijn - vriendelijk, coöperatief en met compassie naar anderen handelend - ook significant gekoppeld aan een hoger welzijn.

Als soort zijn we fundamenteel ingesteld op sociale verbondenheid en zijn we afhankelijk van samenwerking en vertrouwen. Wanneer mensen met een duistere persoonlijkheid proberen hier misbruik van te maken voor hun eigen gewin, doen ze dat op eigen risico. In wezen zagen deze individuen, door bedrieglijke manipulatie en meedogenloos gebruik van anderen, de (sociale) tak af waar ze zelf op zitten. Hoewel mensen met duistere trekken aanvankelijk misschien de aandacht van anderen trekken, leidt hun sociale gedrag uiteindelijk tot beperkt succes in werk of politiek en weinig voldoening in hun leven.

Tot dusver hebben we het laten lijken alsof mensen in een van de twee binaire groepen vallen: duister of licht. Maar in werkelijkheid is er een derde groep: we ontdekten dat ongeveer 40% van de individuen een balans vertoont van duistere en lichte trekken. Mensen in deze gemengde groep zijn vergelijkbaar met de lichte groep als het gaat om kritische variabelen met betrekking tot empathie en sociale verbondenheid, maar ze vertonen nog steeds een aantal duistere neigingen - die hun relaties tot op zekere hoogte belemmeren met bedrieglijk, egocentrisch of kwetsend gedrag ten opzichte van anderen.

Sommigen denken misschien dat je het best af bent in een gemengde groep: je hebt een band met anderen, maar wordt niet voor het karretje gespannen. Vergeleken echter met mensen met een lichte persoonlijkheid hebben gemengde individuen lagere niveaus van levenstevredenheid en een minder positief zelfbeeld. Het lijkt erop dat de gemengde groep als het ware op weg is naar het lichte persoonlijkheidsprofiel, maar dat dit nog niet volledig tot uiting komt - en dat de toegevoegde duistere karaktertrekken hen daarbij belemmeren.

Naarmate mensen ouder worden - vooral tussen de 30 en 40 jaar oud - gaan ze vaker lichte persoonlijkheidstrekken vertonen.

Ongeacht waar u thuishoort als het gaat om deze persoonlijkheidsdimensies, geloven wij in het fundamentele vermogen om te groeien en te veranderen. Grootschalige studies hebben vastgesteld dat de algemene persoonlijkheid (bijv. neuroticisme, extraversie, consciëntieusheid) blijft veranderen gedurende het leven en we hebben ontdekt dat dit eveneens geldt voor de lichte en duistere karaktereigenschappen.

In het bijzonder ontdekten we dat de mate waarin lichte of duistere persoonlijkheidskenmerken worden vertoond, verschuift naarmate men ouder wordt. Naarmate mensen ouder worden - vooral als ze van 30 naar 40 gaan - vertonen ze vaker lichte persoonlijkheidskenmerken. Ander onderzoek heeft aangetoond dat morele karaktereigenschappen, zoals consciëntieusheid en zelfbeheersing, over het algemeen meer voorkomen bij oudere mensen. Leeftijd verklaart de resultaten niet volledig - jongere mensen kunnen lichte persoonlijkheidskenmerken vertonen - maar het onderzoek wijst erop dat een proces van psychologische rijping een fundamenteel onderscheid kan maken tussen lichte en duistere profielen.

We worden geboren met een aangeboren gevoel voor rechtvaardigheid, hoewel dit een beperkt vermogen is. Het is dus, net als taal, een vaardigheid die verder moet worden ontwikkeld. Ons onderzoek en studies uitgevoerd bij niet-menselijke primaten, onze naaste verwanten, tonen beide aan dat moreel gedrag kan ontstaan en veranderen gedurende de ontwikkeling - voor een groot deel door coöperatieve sociale interacties. Dus door sociale connecties te omarmen en te vertrouwen, kunnen we vooruitgang boeken in de richting van een licht persoonlijkheidsprofiel - een pad dat lijkt te leiden tot gezonde zelfverwezenlijking en zelfs transcendentie.

Als u benieuwd bent waar u zich bevindt op het spectrum van lichte en duistere persoonlijkheid, kunt u de vragen beantwoorden die we in onze studie hebben gebruikt. We hebben nu meer dan 250.000 mensen over de hele wereld getest en u kunt zien hoe uw antwoorden zich verhouden tot het gemiddelde. En onthoud, er is altijd ruimte voor verandering: wij geloven in het fundamentele vermogen om te groeien en het egocentrisme te overstijgen door doelbewuste en blijvende veranderingen in onze gedrags- en denkpatronen.

Het belangrijkste is de wil om te veranderen. Helaas willen de meeste mensen met extreme niveaus van duistere persoonlijkheidskenmerken niet veranderen wie ze zijn. Ondanks het feit dat ze niet bijzonder gelukkig zijn met hun leven blijven ze gefixeerd op wat ze denken nodig te hebben: meer en meer macht, rijkdom en overheersing over anderen.

Natuurlijk zijn we op sommige dagen allemaal wel eens geneigd om andere mensen buiten te sluiten en alleen maar aan onszelf te denken. Dit kan vooral het geval zijn wanneer het erop lijkt dat degenen die anderen bedriegen, misleiden en misbruiken, op de een of andere manier hiermee wegkomen. Maar wees gerust dat dit niet het geval lijkt te zijn. Wij hebben ontdekt dat empathie en verbondenheid met anderen - gebruikmakend van onze fundamenteel sociale aard - uiteindelijk de manier is om een leven te leiden dat meer voldoening geeft.

Craig Neumann is onderzoeksprofessor aan de universiteit, ECI academisch fellow, bevoegd psycholoog en associate director klinische training bij de vakgroep Psychologie aan de Universiteit van Noord-Texas.

Scott Barry Kaufman is humanistisch psycholoog en doceerde vakken over intelligentie, creativiteit en welzijn aan Columbia University, New York University, de University of Pennsylvania, en elders. Hij presenteert The Psychology Podcast en is auteur en/of redacteur van negen boeken, waaronder Transcend: The New Science of Self-Actualization (2020), Wired to Create: Unravelling the Mysteries of the Creative Mind (2015) als coauteur met Carolyn Gregoire en Ungifted: Intelligence Redefined (2013). Hij woont in Los Angeles.

Zie: https://psyche.co/ideas/are-people-with-dark-personality-traits-more-likely-to-succeed