© Illustratie van Fei Meng
Het kruid werd aangetroffen in de verkoolde resten van oude nederzettingen, waardoor sommige onderzoekers speculeren dat de vlier duizenden jaren misschien wel bewust werd gekweekt.
Binnen de traditionele geneeskunde worden vlierbessen gebruikt voor de behandeling van diabetes, droge huid, diarree, hoofdpijn, constipatie, bindvliesontsteking, reuma en andere aandoeningen. Hippocrates, de "vader van de geneeskunde," noemde vlierbessen zijn "medicijnkastje" vanwege de vele helende eigenschappen.
De oude Egyptenaren gebruikten vlierbessen om brandwonden te behandelen en de teint te verbeteren. Inheemse Amerikanen gebruikten het onder andere tegen koorts en hoest. Vlierbessen werden zelfs vermeld in "The Family Physitian" (1696) als een remedie tegen scheurbuik, terwijl jonge knulletjes de plant graag gebruikten om klappertjespistolen mee te maken.
Tijdens de griepepidemie in Panama in 1995 werden vlierbessen naar verluidt gebruikt om de ziekte te bestrijden. Een klinisch onderzoek tijdens de epidemie rapporteerde dat bijna 90 procent van de patiënten die behandeld werden met vlierbessenextract binnen twee tot drie dagen volledig waren hersteld, vergeleken met zes dagen of meer voor de placebogroep.
© Illustratie van The Epoch Times, Shutterstock
- Inheemse Amerikanen gebruikten vlierbessen voor verschillende doeleinden, waaronder het maken van fluiten. Daarom wordt de vlier ook wel de "boom der muziek" genoemd.
- In folklore wordt de vlier vaak als heilig beschouwd; men denkt dat hij bescherming biedt tegen boze geesten.
- Vlierbessen worden verwerkt in jam, gelei, ijs, wijn, yoghurt, taarten en kruidenthee.
- Vlierbloesemsiroop en vlierbessenwijn waren populair in middeleeuws Europa en zijn vandaag de dag nog steeds geliefde dranken.
- Sommigen denken dat de "Elder Wand" van J.K. Rowling in de "Harry Potter"-serie geïnspireerd kan zijn door de heilige en mystieke associaties van de vlier in volksverhalen.
De vlierbes behoort tot het geslacht Sambucus, dat 20 soorten omvat, maar de populairste en meest bestudeerde voor ondersteuning van het immuunsysteem is de zwarte vlierbes (Sambucus nigra), die in Europa, Noord-Afrika, Noord- en Zuid-Amerika en West-Azië voorkomt.
Dankzij de diverse mix van voedingsstoffen kunnen vlierbessen helpen bij de bestrijding van acute ziekten zoals verkoudheid en mogelijk ook chronische ziekten.
De geneeskrachtige eigenschappen worden grotendeels toegeschreven aan de anthocyanen, de bestanddelen die vlierbessen hun dieppaarse kleur geven. Deze antioxidanten beschermen tegen ontstekingen en oxidatieve stress - twee factoren die het immuunsysteem kunnen verzwakken.
In veel landen worden anthocyanen voorgeschreven als geneesmiddel vanwege hun potentiële bescherming tegen chronische aandoeningen zoals slagaderverkalking.
Vlierbessen bevatten ook vitamine A, B-complex, C en E, essentiële mineralen zoals zink en magnesium en antioxidanten zoals flavonolen, carotenoïden, fytosterolen en polyfenolen, waardoor vlierbessen bekend staan als "superfruit."
1. Bestrijden van verkoudheid en griep
Onderzoek suggereert dat vlierbessen kunnen helpen bij het verminderen van de duur en de ernst van griepsymptomen bij verschillende griepstammen. In een klinisch onderzoek verminderden vlierbessen de duur van griep met gemiddeld vier dagen. Wanneer vlierbessen binnen 48 uur na het begin van de griepsymptomen werden ingenomen, verminderden koorts, hoofdpijn, verstopte neus en slijmerige uitscheiding als gevolg van griep aanzienlijk, volgens een review uit 2020. Bij de meeste volwassenen namen de symptomen binnen twee tot vier dagen met gemiddeld 50 procent af. Dit effect is mogelijk te danken aan het vermogen van vlierbessen om virale eiwitten te blokkeren, waardoor virussen cellen niet kunnen infecteren.
Vlierbessen verminderden volgens een studie uit 2016 ook verkoudheidssymptomen bij vliegtuigpassagiers.
2. Vertragen van cognitieve achteruitgang
Een gerandomiseerd onderzoek met controlegroep uit 2024 rapporteerde dat patiënten met milde cognitieve stoornissen die zes maanden lang vlierbessen aten, sneller visuospatiale problemen oplosten dan de controlegroep. Verschillende ontstekingsmarkers werden ook verminderd, wat significant is, omdat chronische ontsteking geassocieerd wordt met cognitieve achteruitgang. De onderzoekers concludeerden dat vlierbessensap veelbelovend is bij het vertragen van Alzheimer-gerelateerde cognitieve achteruitgang.
Ook in een celkweekstudie uit 2023 werden de potentiële neuroprotectieve effecten van vlierbessen onderstreept, door aan te tonen dat vlierbessen oxidatieve stress-geïnduceerde sterfte van neuron-achtige cellen kunnen voorkomen, een belangrijke voorspeller van leeftijdsgerelateerde cognitieve achteruitgang. De bevindingen suggereren dat vlierbessen oxidatieve stress kunnen tegengaan bij neurologische aandoeningen, zoals cognitieve achteruitgang.
3. Bestrijden van chronische ziekten
Nieuw onderzoek, voornamelijk uitgevoerd bij dieren en in celkweekstudies, suggereert dat vlierbessen kunnen helpen bij ontstekingen en chronische aandoeningen, hoewel er meer onderzoek nodig is om deze effecten bij mensen te bevestigen. Enkele van de meest veelbelovende onderzoeken worden hieronder beschreven.
Hartaandoeningen
In een placebogecontroleerde studie dronken 34 gezonde mensen twee weken lang vlierbessensap. Gemiddeld daalde het cholesterol van de deelnemers van 199 naar 190 milligram per deciliter vergeleken met de controlegroep. De daling was niet statistisch significant maar vertoonde wel een trend, waardoor de onderzoekers concludeerden dat een hogere dosis kan leiden tot een significante daling. Een tweede onderzoek rapporteerde dat vlierbessenextract het cholesterolgehalte in de aorta in een veelgebruikt muismodel met slagaderverkalking verlaagde, wat duidt op een verminderde progressie van de aandoening.
Een celcultuurstudie uit 2024 toonde aan dat vlierbessen de vorming van schuimcellen remde, een essentiële stap bij slagaderverkalking en hartaandoeningen, zonder de productie van levervet te stimuleren. Dit suggereert dat vlierbessen hartaandoeningen kunnen helpen voorkomen door zich te richten op de vroege stadia van de ontwikkeling van slagaderlijke plaque, hoewel verder onderzoek nodig is om deze effecten bij mensen te bevestigen.
Diabetes
Vlierbessen worden van oudsher gebruikt als traditionele remedie tegen diabetes. In een studie uit 2016 bleek dat vier weken lang suppletie met vlierbessenextract de insulineresistentie en de nuchtere bloedsuikerspiegel bij ratten met diabetes type 2 verminderde. Een andere studie toonde aan dat 16 weken suppletie met zwarte vlierbessen de insulineresistentie, triglyceriden en ontstekingen bij obese muizen verminderde.
Ziekte van Huntington
Wetenschappers onderzoeken de potentie van vlierbessen als therapie voor de ziekte van Huntington. In een onderzoek uit 2021 lieten ratten met een experimenteel model van de ziekte van Huntington, in vergelijking met de controlegroep, een significante verbetering zien in de motoriek en spiercoördinatie na behandeling met vlierbessen.
Depressie
Volgens een onderzoek uit 2014 zouden vlierbessen ook een natuurlijk antidepressivum zijn in een muismodel. De onderzoekers concludeerden dat vlierbessenextracten "veilig waren en een opmerkelijke werkzaamheid tegen depressie vertoonden."
Kanker
Zwarte vlierbessen zijn rijk aan bioactieve stoffen, waaronder antioxidanten, die kunnen bijdragen aan kankerpreventie en de behandeling van kanker kunnen ondersteunen. Een opmerkelijke verbinding, kaempferol - een flavonoïde die in zwarte vlierbessen zit - activeerde de dood van alvleesklierkankercellen in zowel tumordragende muizen als celculturen, volgens een studie uit 2021. Bovendien zorgden in een celkweekstudie uit 2017 anthocyanen uit vlierbessen ervoor dat melanoomcellen hun woekering stopten en afstierven.
Andere mogelijke eigenschappen
- Eczeem: Topische behandeling met vlierbessen was even effectief als hydrocortison en scoorde beter dan hydrocortison in kwaliteit van leven in een gerandomiseerd onderzoek met controlegroep uit 2021, waaraan 94 mensen met eczeem aan de handen deelnamen.
- Tandvleesontsteking: Een gerandomiseerd onderzoek met controlegroep uit 2022 toonde aan dat mondspoelmiddel op basis van vlierbessen effectief bacteriën aanpakt die geassocieerd worden met tandvleesaandoeningen. Onderzoekers suggereerden dat het de progressie van tandvleesaandoeningen kan helpen voorkomen. Er is echter onvoldoende bewijs om superioriteit te suggereren of het aan te bevelen boven de standaardbehandeling, zoals een mondspoelmiddel met chloorhexidine.
- Aanpassing aan stress: In een onderzoek uit 2021 bleken vlierbessen ratten aanzienlijk te helpen zich aan te passen aan chronische stress. Meer specifiek verminderden vlierbessen door stress veroorzaakte gedragsveranderingen door depressiesymptomen, cognitie en seksueel gedrag te verbeteren.
- Vermindering van toevallen: Vlierbessen vertraagden het begin en de duur van toevallen bij muizen toen stuiptrekkingen werden opgewekt, zo bleek uit een studie uit 2016.
Vlierbessen kunnen aanvullende effecten hebben in combinatie met de volgende immuunondersteunende voedingsstoffen en ingrediënten
- Zink en vitamine C: Wanneer vlierbessen worden gecombineerd met zink en vitamine C - voedingsstoffen die voorkomen in voedingsmiddelen zoals açai bessen - kan dit de duur en ernst van een verkoudheid verminderen, volgens een review uit 2020.
- Gember: Gember staat bekend om zijn ontstekingsremmende en antimicrobiële eigenschappen en kan vlierbessen ondrsteunen door griep en verkoudheid te helpen bestrijden, misselijkheid en overgeven te verlichten, keelpijn te verzachten en spijsverteringsklachten te kalmeren.
- Kruidnagel: Kruidnagel wordt al sinds de oudheid gebruikt om aandoeningen aan de luchtwegen te behandelen en draagt met zijn antivirale, antibacteriële en ontstekingsremmende eigenschappen bij aan de infectiebestrijdende kracht van vlierbessen. Als natuurlijk slijmoplossend middel verlicht kruidnagel verkoudheid, hoesten, bronchitis en andere aandoeningen aan de bovenste luchtwegen.
- Kaneel: Kaneel is een verwarmende specerij met antioxiderende, antivirale en antimicrobiële voordelen en wordt in de traditionele geneeskunde gebruikt om te beschermen tegen verkoudheid.
- Honing: Honing, een natuurlijk conserveringsmiddel voor vlierbessensiroop, zit ook boordevol antimicrobiële eigenschappen en verzacht de keel. Volgens een review uit 2021 verminderde honing, in vergelijking met gebruikelijke zorg, de hoestfrequentie en de ernst van infecties van de bovenste luchtwegen. De prebiotische effecten ondersteunen de darmgezondheid en versterken de immuunversterkende effecten van vlierbessen, aangezien tot 80 procent van het immuunsysteem zich in het maag-darmkanaal bevindt.
Dit recept is een krachtige stimulans voor het immuunsysteem en zit boordevol anthocyanen en de ondersteunende voedingsstoffen van vlierbessen. Bovendien is het heerlijk!
Vlierbessensiroop kan zo worden geconsumeerd of worden toegevoegd aan sap, thee, smoothies, havermout, pannenkoeken, açai bowls of soortgelijke voedingsmiddelen.
Gebruik waar mogelijk biologische ingrediënten.
Ingrediënten:
- 300 gram gedroogde vlierbessen (of 600 gram verse)
- 950 ml water
- 1 kaneelstokje
- 3 of 4 hele kruidnagels, geraspt
- 1 eetlepel verse gember, geraspt
- 1 theelepel gemalen açai bes
- 340 gram onbewerkte honing (of vervang door ahornsiroop voor baby's onder de 1 jaar)
- Voeg vlierbessen, water, kaneel, kruidnagel, gember en açai samen in een steelpan.
- Breng aan de kook, zet het vuur laag en laat 45 minuten zachtjes pruttelen.
- Haal van het vuur en laat 1 uur trekken.
- Zeef door een fijnmazige zeef of kaasdoek en gooi de vaste deeltjes weg.
- Laat de vloeistof afkoelen tot kamertemperatuur en roer er dan honing door. Pas de hoeveelheid honing aan op basis van het volume van het vlierbessenaftreksel. Zorg ervoor dat de honing minstens de helft is van de hoeveelheid vloeistof. Als je bijvoorbeeld 700 ml afkooksel hebt, voeg dan minimaal 510 gram honing toe om bederf te voorkomen.
- Giet de siroop in een gesteriliseerde pot en bewaar tot 2 maanden in de ijskast.
Eenvoudige manieren om aan vlierbessen te komen
Vlierbessen zijn verkrijgbaar in verschillende vormen, waaronder siroop, thee, sap, capsules, tabletten, gummies, poeders, tincturen en zuigtabletten.
Het is aan te raden om zelf vlierbessensiroop te maken of deze bij een betrouwbare bron te kopen, aangezien er met sommige verkrijgbare vlierbesproducten gerommeld wordt.
Gerommel met vlierbesproducten is wijdverspreid, waarbij volgens een review uit 2023 vaak zwarte rijstextract en andere niet-geïdentificeerde materialen als substituten worden gebruikt. Uit een analyse van 31 voedingssupplementen bleek dat meer dan 60 procent anthocyaanprofielen bevatte die niet overeenkwamen met die van authentieke Europese vlierbessen, wat duidt op vervuiling met zwarte rijst, paarse wortel of bloemen van S. nigra, die aanzienlijk minder anthocyanen bevatten dan de bessen.
Dosering
Er is geen aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vastgesteld voor vlierbessen. Er bestaat beperkt bewijs uit klinisch onderzoek om de dosering vast te stellen.
De dosering hangt af van het type product en het gehalte aan vlierbessen. Eén studie gebruikte bijvoorbeeld vier keer per dag 1 eetlepel vlierbessensiroop voor volwassenen met griep. Wat capsules betreft, variëren populaire vlierbessenproducten van 650 tot 1.500 milligram per dag. Vlierbessentabletten worden vaak meerdere keren per dag ingenomen na het begin van een verkoudheid.
De absorptie optimaliseren
Overweeg de volgende tips om de absorptie van vlierbessensiroop te optimaliseren:
- Neem het met voedsel: Vlierbessensiroop bij een maaltijd innemen, vooral als het eten gezonde vetten bevat, kan de opname van de vetoplosbare voedingsstoffen verbeteren.
- Combineer het met vitamine C: Het combineren van vlierbessensiroop met vitamine C-rijk voedsel (zoals sinaasappels, paprika of kiwi) kan de immuunondersteunende effecten versterken.
- Vermijd inname met koffie of thee: Tannines en cafeïne in koffie of thee kunnen de opname van sommige voedingsstoffen verstoren, dus neem vlierbessensiroop niet samen met deze dranken.
- Neem het regelmatig in als je ziek bent: Regelmatig gebruik, zoals voorgeschreven, zorgt ervoor dat de actieve bestanddelen, zoals anthocyanen, op effectieve niveaus in het lichaam blijven.
- Gebruik een gestandaardiseerd product: Als je niet je eigen siroop maakt, kies dan een siroop die gestandaardiseerd is op het gehalte aan anthocyanen om er zeker van te zijn dat je een krachtig product binnenkrijgt.
- Bewaar het in de ijskast: Anthocyanen in vlierbessensap nemen af bij blootstelling aan hitte, dus bewaar het sap in de ijskast.
Uit een review uit 2020 blijkt dat er geen onderzoek beschikbaar is om het gebruik van vlierbessen bij zwangere vrouwen of vrouwen die borstvoeding geven te ondersteunen. Hoewel vlierbessen veilig kunnen zijn voor kinderen ouder dan 1 jaar, suggereert een review dat baby's en kinderen gevoeliger kunnen zijn voor schadelijke effecten, dus wees voorzichtig en raadpleeg voor gebruik een zorgverlener.
Vlierbessen stimuleren het immuunsysteem, wat gunstig kan zijn bij acute ziekte. Sommige onderzoekers zijn echter bezorgd dat ze het immuunsysteem overstimuleren en de kans op een "cytokinestorm" vergroten, waardoor de symptomen bij mensen met auto-immuunziekten of chronische aandoeningen mogelijk verergeren.
Een systematische review uit 2021 stelde echter geen bewijs vast dat vlierbessen het immuunsysteem overstimuleren en suggereerde dat de acute ontstekingsreactie die soms wordt gerapporteerd bij het gebruik van vlierbessen kan afnemen als de suppletie wordt voortgezet.
Omdat het bewijs onduidelijk is, zouden mensen met auto-immuunziekten een zorgverlener moeten raadplegen voordat ze met vlierbessen gaan beginnen.
Giftigheid
Rauwe of onrijpe vlierbessen, bladeren en stengels bevatten cyanogene glycosiden, die bij inname kunnen leiden tot misselijkheid, braken, diarree of ernstige ziekte. Koken neutraliseert deze stoffen. Vlierbessen bevatten ook lectines, die giftig kunnen zijn en een allergische reactie kunnen veroorzaken. Lectines kunnen geneutraliseerd worden door de vlierbessen 10 minuten te koken.
Vlierbessen worden door de Amerikaanse Food and Drug Administration geclassificeerd als algemeen veilig (GRAS). Er ontbreken echter studies naar de veiligheid bij mensen en op de lange termijn.
Interacties
Vlierbessen kunnen interacties met bepaalde medicijnen veroorzaken, zoals:
- Immunosuppressiva
- Diuretica
- Diabetesmedicatie
- Steroïden
- Laxeermiddelen
- Chemotherapie
- Pazopanib
- Theofylline
Zie: https://www.theepochtimes.com/health/elderberry-the-immunity-defender-that-helps-you-fight-cold-and-flu-5773252
Reacties van Lezers
voor onze Nieuwsbrief