Het Westen blijft de gedenkwaardige bijdrage van de Sovjet-Unie aan de nederlaag van nazi-Duitsland en haar satellieten verloochenen. Maar er is gedocumenteerd bewijs dat elke speculatie over dit onderwerp kan weerleggen. Het volstaat te wijzen op de economische prijs die de volkeren van de Sovjet-Unie voor de overwinning hebben betaald.

De oorlog veroorzaakte een astronomisch niveau van financiële schade aan de USSR. Op 2 november 1942, besloot het presidium van de Opperste Sovjet van de USSR in een decreet tot de oprichting van de 'Buitengewone Staatscommissie voor het Identificeren en Onderzoeken van Misdaden van de Duits-fascistische Indringers en hun Medeplichtigen en de schade die door hen is veroorzaakt aan burgers, collectieve boerderijen, maatschappelijke organisaties, staatsbedrijven en de instellingen van de Sovjet-Unie tijdens de Grote Patriottische Oorlog'.

Na de oorlog publiceerde de Commissie de volgende statistieken:

Symbolen gekerfd in een oeroude steen in Turkije vormen een nieuwe aanwijzing dat de aarde 13.000 jaar geleden gebukt ging onder een verwoestende komeetinslag. Die ramp vormde het startsein van een mini-ijstijd, concluderen archeologen in vakblad Mediterranean Archaeology and Archeaeometry.

De archeologen onderzochten inkervingen in een pilaar die bekendstaat als de Vulture Stone, oftewel de Giersteen. Deze pilaar bevindt zich op het tempelcomplex Göbleki Tepe in Zuid-Turkije. De archeologen denken dat dit complex onder andere dienst deed als astronomisch observatorium.

Uit het onderzoek concluderen de archeologen dat de aarde rond 11.000 v. Chr. getroffen werd door een natuurramp. Een plaatje van een man zonder hoofd duidt volgens hen bijvoorbeeld op een gebeurtenis die veel mensen het leven heeft gekost.

Het moet de bevrijde burgers van Limburg, Brabant en Gelderland zwaar te moede zijn geweest toen zij ontdekten dat uitgerekend de geallieerden hun huis hadden leeggeroofd en gesloopt. Een ongemakkelijke geschiedenis die onder het vloerkleed werd geveegd.

Burgemeester Jan van Banning van het Limburgse Gennep trok op 21 februari 1945 de stoutste schoenen aan die hij kon vinden. Hij waagde het die dag om zich te wenden tot de minister van oorlog in Londen over een uiterst precair onderwerp: plundering en vernieling waaraan uitgerekend de bevrijders zich 'in ernstige mate' schuldig maakten. Als het een incident was geweest, had de burgemeester het 'niet gewaagd onder deze moeilijke omstandigheden' de aandacht hiervoor te vragen. "Thans is echter de bevolking, reeds zo zwaar getroffen, een nieuwe ramp overkomen", zo schreef hij.

Van Banning durfde aan de bel te trekken omdat hij van vele collega-burgemeesters gruwelverhalen had gehoord die verdacht veel leken op die van de inwoners van zijn eigen gemeente. In zijn brief noemde hij brandkasten die her en der waren geforceerd, antiek dat uit huizen was gestolen en schilderijen die uit hun lijsten waren gesneden.

Op 1 oktober 2013 weigert Rusland visa aan fotograaf Rob Hornstra en schrijver Arnold van Bruggen omdat ze meewerkten aan 'Het Project Sotsji'. Een tentoonstelling met kritiek op Russisch beleid. Dit is slechts één voorbeeld van de spanningen tussen Nederland en Rusland in het jaar dat beide landen 400 jaar 'vriendschap' vierden. Was Rusland vaker vriend of vijand? Waarom begint de vriendschap tussen Rusland en Nederland eigenlijk in 1613?

Op 21 februari 1613 koos de Russische feodale parlementsraad Michaël I (1596-1645) tot tsaar van Rusland. Deze achterneef van Ivan de verschrikkelijke (1530-1584) was de eerste tsaar van het geslacht Romanov. De dynastie die Rusland regeerde tot revolutionairen in 1917 op bloedige wijze een einde maakte aan het tsaristisch bewind.

In de jaren vóór 1613 werd Rusland geteisterd door elkaar afwisselende troonpretendenten, Poolse en Zweedse invallen, hongersnoden en algehele wanorde. Aan de slechts 16 jaar oude Michaël de zware taak om de orde te herstellen. Bij het besturen van Rusland hoorde ook het versterken van buitenlandse betrekkingen.

Journalist en onderzoeker Joost Niemöller heeft zich ,erover verbaasd hoeveel geweld er destijds gebruikt is tegenover Hans Janmaat en zijn Centrumpartij", en over hoe dat geweld door onze samenleving ,jarenlang is getolereerd en genegeerd."

Niemöller presenteert donderdag, in Wassenaar, zijn boek De verschrikkelijke Janmaat. Nederland en de Centrumpartij (uitg. Van Praag, Amsterdam). Niet eerder bestudeerde iemand zo grondig de politicus en de partij die in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw als eerste de negatieve aspecten van de multiculturele samenleving in het politieke debat aan de orde stelde, maar die daarvoor beloond werd met afkeer, haat en ongekende vormen van uitsluiting.


Toppunt van geweldsgebruik was de bekende aanslag in Kedichem. Op 29 maart 1986 gooiden ,anti-fascisten" in familiehotel Cosmopolite, waar zo'n zeventig aanhangers van de Centrumpartij een vergadering hadden, stenen, rookbommen en brandbommen naar binnen. De secretaresse en vriendin van partijleider Janmaat, Wil Schuurman, verloor als gevolg van dat geweld een been. Niemöller: ,Dat was de ergste aanslag. Maar wat mij frappeert, is dat Janmaat en zijn aanhangers eigenlijk zeventien jaar lang slachtoffer zijn geweest van hetzes, discriminatie en geweld. Minstens de helft van hun partijvergaderingen werd verstoord door acties van linkse anti's."

Onderzoek naar de politionele acties

Historici roepen op tot een onderzoek naar het Nederlandse geweld in Indonesië. Waarom is dat niet al lang gebeurd?

De kramp is eraf,' zegt directeur Gert Oostindie van het Leidse Koninklijk Instituut voor Taal, Land en Volkenkunde (KITLV).
'Het veld ligt nu open, hè hè eindelijk,' zegt hoofdonderzoeker Henk Schulte Nordholt. Het tweetal behoort tot de initiatiefnemers van de recente oproep in de Volkskrant een onderzoek te doen naar het Nederlandse geweld tijdens de dekolonisatie van Indonesië tussen 1945 en 1949. Vorig jaar nog kende de rechter weduwen uit het dorpje Rawagede een schadevergoeding toe omdat daar in 1947 mannen, broers en zonen standrechtelijk werden geëxecuteerd. Onlangs diende advocate Liesbeth Zegveld, die de belangen van de weduwen van Rawagede vertegenwoordigt, opnieuw een claim in bij de overheid. Nu willen weduwen uit Zuid-Celebes (het tegenwoordige Sulawesi) waar in 1947 eenheden van de beruchte kapitein Raymond Westerling huishielden, ook een schadevergoeding.

Die opeenvolgende rechtszaken, maar ook de spijtbetuiging die minister Bot van Buitenlandse Zaken in 2005 deed: 'We stonden aan de verkeerde kant van de geschiedenis' - het creëert volgens Oostindie en zijn collega Schulte Nordholt een klimaat waarin nieuw onderzoek mogelijk is. 'Het is voor ons de grootste oorlog ooit gevoerd. Nooit stuurden we zo veel mensen naar het front, nooit waren er zo veel doden. Hoe kan het dat er na 65 jaar nog steeds geen gezaghebbende studie over is?' Het tweetal is vooral benieuwd naar wat er feitelijk is gebeurd tijdens militaire operaties. Ongetwijfeld werden mensen ondersteboven gehangen tijdens verhoren. Zeker is dat krijgsgevangenen tijdens routinepatrouilles werden geëxecuteerd. Maar hoe systematisch gebeurde dat? Waarom onderdrukte kapitein Westerling de bevolking met zo veel geweld? Hoe kan het dat hij daarna jarenlang ongestoord in Nederland heeft kunnen wonen? Oostindie en Schulte Nordholt ontzien ook zichzelf niet, want het blijft natuurlijk vreemd dat het KITLV, het Nederlands Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies (NIOD) en het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) niet veel eerder het initiatief hebben genomen. 'Ook dat komt aan de orde in het onderzoek,' zegt Oostindie. 'Voor onze generatie is het vanzelfsprekend om hiermee aan de slag te gaan. Maar onze voorgangers zeiden: "Bemoei je daar niet mee. Dat is voor de politiek."'

De protestante en katholieke kerken speelden een slappe rol tijdens en na de grote oorlogsmisdaden in Nederlands-Indië van 1945-1950. Ze steunden meestal de oorlog en verhulden vaak moordpartijen van het leger.

Slechts af en toe klaagden zendelingen of priesters over de grove wantoestanden. Maar geen van de kerken heeft formeel ooit bij de regering een protest ingediend tegen de systematische mensenrechtenschendingen. Ook heeft een enkele kerk tot nu toe voor fatsoenlijke afhandeling gepleit. Of de kerken nog zullen aandringen op vervolging van de nog steeds levende oorlogsmisdadigers, werd ook nu niet duidelijk op het symposium. Twee organisaties, de Stichting Comité Nederlandse Ereschulden van Jeffry Pondaag en de AFVN-Bond van Antifascisten, dringen in het kader van de mensenrechten hier wel op aan.

Heel Nederland mocht zien dat koningin Juliana onhandig was. Het paste bij een staatshoofd dat vooral gewoon wilde zijn, terwijl dat helemaal niet kon. Haar hofhouding werd getypeerd als ,een lieflijke chaos."

Het heeft lang geduurd, maar nu is dr. Jolande Withuis' biografie van koningin Juliana er dan toch. Na zes jaar noeste vlijt presenteren uitgeverij Bezige Bij en Withuis' vroegere werkgever, het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD), woensdag het resultaat, 863 pagina's dik. Met veel nieuwe verhalen, die toch vooral het beeld bevestigen dat zich in de loop der jaren van Juliana heeft gevormd.

Dat die 863 pagina's geen ogenblik vervelen, is een compliment voor Withuis' schrijfstijl. Met vaart beschrijft ze Juliana's levensgang, waar het predikaat "chaos" vaak beter bij paste dan de typering "lieflijk". Toegang tot het Koninklijk Huisarchief kreeg de onderzoekster niet, maar ook daarbuiten was er genoeg materiaal.

Wetenschappers hebben het eerste directe bewijs gevonden dat de aarde 56 miljoen jaar geleden is geraakt door een komeet. Dit gebeurde ten tijde van de overgang van het Paleoceen naar het Ecoceen: een periode waarin de temperatuur op aarde flink steeg.

55,8 miljoen jaar geleden vond er plotseling een snelle en grote klimaatverandering plaats, wat wetenschappers het Paleocene-Eocene Thermal Maximum noemen. De gemiddelde temperatuur steeg wereldwijd - in een periode van slechts 20.000 jaar - ongeveer zes graden Celsius. Dit kwam mede doordat gashydraten op de zeebodem instabiel werden, waardoor er veel methaan in de atmosfeer terecht kwam.

Wetenschappers denken al een tijdje dat het PETM is veroorzaakt door een kettingreactie. Door een komeetinslag, toenemend vulkanisme of een andere gebeurtenis ging het kwik omhoog aan het eind van het Paleoceen, waardoor de gashydraten op de zeebodem oplosten en het methaan vrijkwam. Dit resulteerde in het PETM. Toch weten onderzoekers nog steeds niet welke gebeurtenis de kettingreactie in gang zette.

Bij het Duitse ministerie van Justitie in Bonn werkten na de Tweede Wereldoorlog opvallend veel nazi's. In de loop der jaren liep hun aantal alleen maar op. In 1957 was bijna 80 procent van de hoge justitiefunctionarissen eerder lid van Hitlers partij, de NSDAP.

Dat blijkt volgens de Süddeutsche Zeitung uit historisch onderzoek. De onderzoekers wisten dat nazi's na de oorlog op hoge posten kwamen te werken. Dat het er zo veel waren, hadden ze echter niet verwacht. Het ministerie van Justitie was na de oorlog belast met de vervolging van nazi-misdadigers. Daar kwam dan ook weinig van terecht.