De onderdrukking die tijdens de beginperiode van de Zwarte Dood gaande was, vertoonde veel gelijkenis met wat er voorafgaand aan de pest van Justinianus had plaatsgevonden.
Aan het begin van de 13e eeuw werd hoofse liefde door de kerk als ketterij veroordeeld[1]. In 1209 lanceerde paus Innocentius III, gesteund door de Franse monarchie, een kruistocht tegen de Katharen.[2] In 1229 werd de inquisitie ingesteld.[3] Tijdens de barbaarse jaren die volgden, werden een miljoen[4] onschuldige Fransen[5] alsmede de gehele Occitaanse cultuur, een van de bakermatten van het paleochristendom, vernietigd.
Verbranding van ketters
Aan het begin van de 11e eeuw ontwikkelde de filosoof Avicenna het concept van hoofse liefde,[13] dat later in Noord-Europa werd gepopulariseerd door Minnezangers[14] en in Zuid-Europa door troubadours die de nieuwe Occitaanse cultuur belichaamden.
Al in 1143, in Zuid-Europa, schreef de geestelijke Eberwin van Steinfeld het eerste verslag[15] over de Katharen. Johannes Damascenus, die in de 8e eeuw n.Chr. schreef, noemt ook een eerdere sekte die de "Cathari" werd genoemd in zijn boek "Over Ketterijen," hetgeen was ontleend aan een beschrijving van Epiphanius van Salamis in zijn "Panarion."[16] Dit suggereert dat de Katharen al tientallen jaren actief waren voordat ze dermate talrijk waren geworden, dat ze als vermeldenswaardig werden beschouwd in een geschreven document.
In de 12e eeuw werd ook het eerste gotische bouwwerk voltooid, na een periode van meer dan duizend jaar van Romeinse bouwkunst. Het eerste gotische gebouw[17] was de Basiliek van Saint-Denis in Parijs, waarvan de bouwwerkzaamheden in 1140 waren begonnen, om 23 jaar later te worden gevolgd door de basiliek van Onze-Lieve-Vrouw (de Notre Dame de Paris) in Parijs[18]:
Kathedraal Notre Dame de Paris bij nacht
Net als bij de pest van Justinianus, duurde het eeuwen voordat de beschaving na de Zwarte Dood weer opbloeide. De Europese bevolking kwam pas in de jaren 1500 weer op het niveau van 1300[19]. De door kometen veroorzaakte rampen waren echter minder wijdverspreid gedurende de periode van de Zwarte Dood.
De Inquisitie (1229 - 1821)[20], de Zwarte Dood (1347 - 1837)[21] en de Kleine IJstijd (1350 - 1800)[22] vonden vrijwel alle plaats gedurende dezelfde periode van vijf eeuwen.
Net als het herstel na de pest van Justinianus, vertoont het herstel na de periode van de Zwarte Dood kenmerken die lijken op een explosie van leven. De vruchtbaarheid van vrouwen nam bijvoorbeeld plotseling drastisch toe:
Na de Zwarte Dood was er een wijdverspreide hoge vruchtbaarheid onder vrouwen - een geweldig fenomeen dat na elke verwoestende pestilentie optreedt en overtuigend bewijs vormt, zo dat mogelijk is, van de aanwezigheid van een hogere macht in de regulering van het algemene organische leven.[23]Op dezelfde manier nam ook de gemiddelde lengte van de mensen duidelijk toe:
in Zweden, in de regio Lund, bleken vrouwen van de generatie na de Zwarte Dood iets langer te zijn geworden (2,5 cm).[24]Toegenomen vruchtbaarheid en lengte behoren meestal tot de kenmerken van een gezonde bevolking. Dit zijn geen kenmerken die men in Zweden zou verwachten na eeuwen van pandemieën en regelmatige perioden van honger, ondervoeding, ziekte, kou en leed. Veroorzaakte het virus van de Zwarte Dood gunstige genetische veranderingen die leidden tot een toename van de vruchtbaarheid en lengte van de overlevenden?
De periode na de Zwarte Dood werd niet alleen gekenmerkt door fysiologische veranderingen. Het effect op de manier van denken was misschien nog wel belangrijker.
De Renaissance ontstond tijdens de eerste epidemieën van de Zwarte Dood (ca. 1347-1353). Er wordt aangenomen dat de Renaissance in Florence, Italië,[25] was begonnen, terwijl Italië het eerste West-Europese land was dat werd getroffen door de Zwarte Dood. Italië zou zelfs het eerst getroffen land ter wereld kunnen zijn geweest, aangezien de vermeende migratie van de epidemie van de Krim naar Italië geen feitelijk onderzoek kan doorstaan[26].
Binnen Italië was Florence een van de steden met het hoogste dodental. Binnen slechts vier jaar (1348-1352) was de bevolking meer dan gehalveerd:
tegen juli en augustus [1348] tonen de beste schattingen dat er 400 doden per dag vielen door de pest [...] tegen 1352 was de bevolking van Florence geslonken tot minder dan de helft in vergelijking met het begin van 1348. Bijna 60.000 inwoners van de stad stierven en degenen die niet stierven, vluchtten in groten getale naar het platteland, wat leidde tot een verdere ontvolking van de stad.[27]Ondanks, of dankzij, de totale verwoesting die Florence had ondergaan, werden drie van de grootste geesten uit de Renaissance in of vlakbij de stad geboren.
Sommige historici stellen dat Florence de geboorteplaats van de Renaissance was als gevolg van geluk, dat wil zeggen, omdat "Grote Meesters" er toevallig waren geboren: Leonardo da Vinci[28], Botticelli[29] en Michelangelo[30] werden allen in Toscane geboren.[31]Misschien, zoals het bovenstaande citaat suggereert, was de geboorte van de drie grootste geesten uit de Renaissance te danken aan puur geluk, of misschien maakte de integratie van de virale sequentie van het virus van de Zwarte Dood in het genoom van de overlevenden en hun nageslacht een nieuwe manier van denken mogelijk?
In sommige opzichten was het humanisme van de Renaissance geen filosofie maar een leermethode. Hoewel historici soms hebben geworsteld om het humanisme precies te definiëren, kozen de meesten voor "een middenweg-definitie... de beweging om de taal, literatuur, kennis en waarden van het oude Griekenland en Rome te herstellen, te interpreteren en te assimileren."[32]Hier zien we een fundamentele verschuiving van het denkpatroon ten opzichte van de Middeleeuwen. Alsof de mens God had vervangen.
De humanisten benadrukten vooral "het genie van de mens ... het unieke en buitengewone vermogen van de menselijke geest"[33]Het empirisme in het bijzonder benadrukte de volledige focus op waarneembare feiten ten koste van het onzichtbare en zorgde daarmee voor een scheiding tussen religie en wetenschap:
Het empirisme begon vat te krijgen op het wetenschappelijk denken. "Wetenschappers lieten zich leiden door ervaring en experimenten en begonnen de natuurlijke wereld te onderzoeken door middel van observatie," aldus Abernethy. "Dit vormde de eerste indicatie van een discrepantie tussen wetenschap en religie."[34]De Zwarte Dood vormde waarschijnlijk een belangrijke oorzaak voor het ontstaan van de Renaissance, die een fundamenteel nieuwe manier van denken inluidde, een verschuiving van religieus geloof naar wetenschappelijke kennis:
In plaats van in God te geloven, begon men na te denken over wetenschap.[35]De reden voor de verschuiving van religie naar wetenschap wordt meestal toegeschreven aan het afbrokkelen van het geloof ten gevolge van de Zwarte Dood:
Mensen gingen naar de kerk en hoopten op Gods vergeving. De verspreiding van de Zwarte Dood hield echter niet op. De dode lichamen zorgden ervoor dat mensen op zoek gingen naar een andere, nieuwe manier. In plaats van in God te geloven, begonnen mensen na te denken over wetenschap.[36]Als dat zo is, waarom veroorzaakte de pest van Justinianus dan precies het tegenovergestelde effect, namelijk een opleving van de toewijding aan het geloof, in het bijzonder het christendom?
De dood van het geloof zou ook niet verklaren waarom uitgerekend Florence de bakermat van de Renaissance werd, noch waarom drie van de meest briljante genieën uit de Renaissance binnen dertig jaar in de buurt van Florence werden geboren.
Wat als de ware oorzaak van de Renaissance inderdaad de Zwarte Dood was? En dan niet zozeer vanwege de verwoesting die deze met zich meebracht, maar vanwege genetische mutaties in het menselijk genoom die door het virus waren veroorzaakt? Deze vraag is het overwegen waard, gezien het feit dat het ebolavirus[37] en het pokkenvirus,[38] twee van de naaste verwanten van het Zwarte Dood-virus, herhaaldelijk werden geïntegreerd in het genoom van mensen en andere gewervelde dieren.
© Commons"Menselijke zwakte" door Salvator Rosa ca. 1640
[2] Bird, J. (2014) "Crusade and Christendom" Outside the Americas, p.66
[3] Tyerman, C. (2006) "God's War: A New History of the Crusades" Harvard University Press, p.602
[4] Quénot, K. (2012) "Cathares : Le massacre oublié" Hugo et Compagnie, p.11
[5] In Beziers werd de hele bevolking, die geschat werd op 20.000, afgeslacht tijdens een 'uitoefening van liefdadigheid.' Tijdens deze gebeurtenis zou de abt van Citeaux, Arnaud Amaury, gezegd hebben: 'Dood ze allemaal. God zal de zijnen wel erkennen'
[6] Tracy, L. (2012) "Torture and Brutality in Medieval Literature: Negotiations of National Identity", Literary Collections, p.22
[7] Alleen al de Spaanse inquisitie eiste tussen 1480 en 1815 ongeveer 350.000 slachtoffers (verbrand, gemarteld, veroordeeld)
See: Pérez, J. (2006) "The Spanish Inquisition: A History", Yale University Press, p. 170
[8] Baillie, M. (2006) "New Light on the Black Death" Tempus, pp. 136-160
[9] Gauthier Langlois (2012) "Bélibaste, le dernier parfait cathare occitan'' Paratge
[10] Diana Wood (2003) "Clement VI: The Pontificate and Ideas of an Avignon Pope" Cambridge University Press, pp. 32-33.
[11] Baillie, 2006. pp. 145-155
[12] Enkel de eerste uitbraak (1347 - 1351) kostte al zo'n 75 miljoen levens
See: Edwards, K. And America Quaked: A Chilling Series of Visions of a Future American , p. 100
[13] G. E. von Grunebaum (1952), "Avicenna's Risâla fî 'l-'išq and Courtly Love", Journal of Near Eastern Studies, 11 (4): 233-8
[14] Moller, H. (1960) "The Meaning of Courtly Love" The Journal of American Folklore, 73(287), 39-52
[15] Matthew A. McIntosh (2020) "The Medieval Cathari: Religious Sect Wiped Out in the Albigensian Crusade" Brewminate
[16] Schaff, Philip et al. (1994) "Nicene and Post-Nicene Fathers", Second Series, vol. 14: Hendrickson
[17] The Editors of Encyclopaedia Britannica (2021) "Gothic architecture" Encyclopaedia Britannica
[18] Actes du colloque scientifique tenu au Collège des Bernardins (2013) ''Notre-Dame de Paris 1163-2013'' BREPOLS
[19] July Galens et al. (2001) "The Late Middle Ages" Middle Ages Reference Library
[20] De inquisitie werd zes eeuwen na haar oprichting officieel afgeschaft, in 1821
See: Juan Antonio Llorente et al. (2009) "J. History of the Spanish Inquisition" Kessinger Publishing, p.247
[21] Kelly, J. (2006) "The Great Mortality: An Intimate History of the Black Death" Harper Perennia,l p. 135
[22] Husher, J. (2008) "Facts and Myths Facing Today's World" iUniverse, pp.17-30
[23] Dobler Sacha (2017) "Black Death and Abrupt Earth Changes in the 14th century" Abrupt Earth Changes, P.35
[24] Lagerås, Per (2015) "Environment, Society and the Black Death: An interdisciplinary approach to the late-medieval crisis in Sweden" Oxbow Books
[25] Dick Harrison (2000) "Den värsta katastrof som drabbat Europa" Ordfront
[26] Hannah Barker (2021) "Laying the Corpses to Rest: Grain, Embargoes, and Yersinia pestis in the Black Sea, 1346 - 48", Speculum 96
[27] Dorsey Armstrong (2021) "The Black Death: How It Ravaged Florence" The Great Courses Daily
[28] (1452 - 1519) geboren in het grootstedelijk gebied van Florence
[29] (1445 - 1510) geboren in in Florence
[30] (1475 - 1564) geboren in Arezzo, 80 km van Florence
[31] Wikipedia contributors (2021) "Renaissance" Wikipedia
[32] Hayden Spencer (2018) "English Literature: From Renaissance to Seventeenth Century" Scientific e-Resources, p.10
[33] Ibid
[34] Jessie Szalay (2016) "The Renaissance: The 'Rebirth' of Science & Culture" Livescience
[35] Bartleby Editors (2021) "The New Ways Of Thinking Influenced The Renaissance" Bartleby Research
[36] Ibid
[37] Belyi, V. et al. (2010) "Unexpected inheritance: multiple integrations of ancient bornavirus and ebolavirus/marburgvirus sequences in vertebrate genomes" PLoS pathogens, 6(7), e1001030
[38] Alison P. Galvani (2003) "Evaluating plague and smallpox as historical selective pressures for the CCR5-Δ32 HIV-resistentie allel" Proceedings of the National Academy of Sciences
Commentaar: Lees ook: Massa-Extincties, Evolutionaire Sprongen en Virale Informatie