Virussen vertegenwoordigen een van de oudste, zo niet het oudste, soort organismen, maar vormen ook verreweg de meest talrijke organismen op onze planeet^[1].

In de atmosfeer bevinden zich naar schatting 10³¹ virussen, in de bodem 2,5 x 10³¹ virussen en in de oceanen 1,2 x 10³⁰ virussen. In totaal wordt het aantal virussen op onze planeet op 10³² geschat^[2], waarmee ze verreweg de meest succesvolle soort vormen. Dat zijn er honderd miljard meer dan het geschatte aantal sterren in het heelal (10²¹),^[3] wat weer aanzienlijk meer is dan het aantal zandkorrels op onze planeet^[4].

Voordat we verder gaan met Homerus en Hesiodos en vervolgens met de filosofen, noem ik eerst enkele interessante personen, vergelijkbaar met Orpheus, die niet gedateerd kunnen worden vanwege de legendarische aanwas die hen omringt. Er is niet echt veel om mee te werken, dus de korte vermeldingen op Wikipedia volstaan.

Melampus^[1]

Een legendarische waarzegger en genezer, oorspronkelijk uit Pylos, die regeerde in Argos. Hij introduceerde de verering van Dionysos, volgens Herodotus, die beweerde dat zijn krachten als ziener afkomstig waren van de Egyptenaren^[2] en dat hij de taal van dieren kon begrijpen. Een aantal pseudepigrafische boeken over waarzeggerij circuleerden in de klassieke en Hellenistische tijd onder de naam Melampus. Volgens Herodotus en Pausanias (vi.17.6), op gezag van Hesiodos, was zijn vader Amythaon, wiens naam het "onuitsprekelijke" of "onuitsprekelijk groots" impliceert;^[3] dus Melampus en zijn erfgenamen waren Amythaides van het "Huis van Amythaon."

In de Odyssee van Homerus,^[4] wordt in een uitweiding over de afkomst van Theoclymenus, "een profeet, afkomstig uit het Melampus-geslacht van zieners,"^[5] het epische verhaal over Melampus dermate beknopt geschetst dat de details bekend moeten zijn geweest bij het publiek van Homerus. Met korte hints wordt gezinspeeld op een reeks episodes, waarin we een conflict zien in Pylos tussen Melampus en Neleus, die het "grote hoge huis" van Melampus inpikt en hem dwingt tot heldhaftig ballingschap. Melampus brengt een jaar door als slaaf in het huis van Phylacus, "allemaal voor Neleus' dochter Pero." Op zijn dieptepunt wordt Melampus bezocht door "de waanzinnige betovering die een Furie, moorddadige geest, over zijn geest had uitgesproken. Maar de ziener bevrijdde zich van de dood" en slaagde er uiteindelijk in om het vee van Phylacus terug naar Pylos te lokken, waar hij zich op Neleus wreekte en Pero ten huwelijk gaf aan zijn broer Bias. Maar het lot van Melampus zelf lag in Argos, waar hij leefde en regeerde, trouwde en een talrijk nageslacht verwekte, hetgeen ook kort wordt geschetst in de excursus van Homerus.

Een werk dat in de oudheid aan Hesiodos werd toegeschreven (Melampodia), bestaat uit dusdanig fragmentarische citaten en toevallige opmerkingen dat de reconstructie ervan, volgens Walter Burkert,^[6] "hoogst onzeker" is. (Wikipedia)

Nogmaals, er is niet veel feitelijks over Orpheus te vinden, maar wel veel speculatie over het Orphisme. Dus weer Wikipedia:

In navolging van het vorige artikel neem ik hier een kleine tabel op met de data van de verschillende kosmische rampen op aarde, gebaseerd op de vier belangrijkste bronnen die we hebben besproken. Er zijn andere wetenschappers die onderzoek doen en schrijven over dit onderwerp die ik elders bespreek, maar ik doe mijn uiterste best (en dat is lastig) om dit overzicht zo beknopt mogelijk te houden.

Onder de tabel is een beknopte lijst opgenomen van waarnemingen van kometen, voornamelijk uit de Chinese verslagen. Deze waarnemingen zouden, mogelijkerwijs, geassocieerd kunnen worden met een vernietigende gebeurtenis ergens op de planeet. Deze lijst is ontleend aan Yeomans, Donald K. (1991), Comets: A Chronological History of Observation, Science, Myth, and Folklore, Wiley Science Edition.

Ondanks de hysterische desinformatie van de reguliere media waren wereldwijd de gemiddelde temperaturen voor juli vergelijkbaar met voorgaande jaren, terwijl ze in sommige landen op het noordelijk halfrond zelfs lager uitvielen.

Het is de moeite waard om op te merken dat de opwarmings-paniekzaaiers hoge temperaturen de schuld geven van de wereldwijd razende bosbranden. Hoewel een lichte toename werd geregistreerd, werden sommige bosbranden aangestoken (bijna alle bosbranden in Griekenland bijvoorbeeld), terwijl andere zouden kunnen zijn veroorzaakt door de toename van onweersbuien en geïsoleerde blikseminslagen. In meer beperkte gevallen kunnen meteorieten en bovengrondse explosies, naast ontgassing, bosbranden veroorzaken.

Toegenomen ophoping van geleidend stof (vulkanen, kometen, enz.) of regen bevordert elektrische ontladingen tussen hogere lagen van de atmosfeer en de grond, die zich kunnen manifesteren als bliksem, zware tornado's, waterhozen, heviger onweer of orkanen. Deze maand kunnen we dat heel duidelijk constateren.

Hier volgen enkele van de meest opmerkelijke wereldwijde neerslaggebeurtenissen en overstromingen voor juli 2023:

• Bacolod en Manila, Filippijnen - 3 overstromingen in 11 dagen veroorzaakt door super tyfoon Doksuri.
• Beijing, China - Zwaarste regenval in 140 jaar veroorzaakt door super tyfoon Doksuri.
• Provincie Sichuan, China - Bijna 30 cm regen binnen 14 uur - 40.000 mensen geëvacueerd.
• Sochi, Rusland - Regenval van 2 maanden binnen 24 uur.
• Milaan - Italië - Regenval van 2 weken binnen slechts 3 uur.
• Nederland en Duitsland - Storm Poly werd de zwaarste zomerstorm ooit.
• Zuidwesten van Japan - Zwaarste regenval ooit - Ruim 40 cm regen binnen 24 uur.
• Lahore, Pakistan - Zwaarste regenval in 30 jaar - Bijna 29 cm regen binnen 10 uur.
• Kentucky, VS - Ruim 60 cm regen binnen 24 uur - Historische neerslag.
• Vermont, VS - Bijna 23 cm regen binnen 24 uur - Historische overstromingen.
• New York, VS - Bijna 18 cm regen binnen 24 uur - Zware overstromingen.
• Chicago, VS - Ruim 15 cm regen binnen 24 uur - Historische zomerse overstromingen.
• Valencia en Castellon, Spanje - Hagelstorm vernietigt meer dan 20.000 hectare met gewassen.

De afgelopen jaren viel een groter percentage van de neerslag in de vorm van hevige eendaagse gebeurtenissen. Negen van de top 10 jaren met extreme eendaagse neerslaggebeurtenissen dateren van na 1996.

En een aantal uitzonderlijke sneeuwgebeurtenissen:

• Europese Dolomieten en Alpen - Zeldzame zomerse sneeuwval.
• Skardu, Pakistan - Onverwachte zomerse sneeuwval breekt 18-jarig record.
• Himachal Pradesh, India - 1,22 meter zomersneeuw.
• Sierra Nevada - Californië, VS - Dik pak sneeuw, zo'n 1000% meer dan wat er hier normaliter ligt.

Er moet worden opgemerkt dat meer neerslag in combinatie met lagere dan normale temperaturen de perfecte mix vormt voor een intense winter. De Boerenalmanak voorspelt het nu al:

Terwijl El Niño-condities op komst zijn voor later in 2023, zullen koude temperaturen in januari en februari ijs, ijzel en sneeuw brengen voor diegenen die langs de I-95 corridor tussen Washington D.C. en Boston wonen.

Nogmaals, zijn we getuige van de eerste stadia van een ijstijd?

De zon is het huidige grote zonneminimum ingegaan (2020-2053), hetgeen zal leiden tot een aanzienlijke vermindering van het magnetische veld en de zonneactiviteit, zoals tijdens het Maunder minimum, wat zal leiden tot een merkbare verlaging van de temperatuur op aarde. - Zharkova, 2020

De tijd zal het leren. Vergeet niet dat natuurlijke klimaatveranderingen niet lineair verlopen en dat perioden van rust gevolgd kunnen worden door plotselinge en snelle veranderingen. Zoek naar de signalen en bereid u daarop voor.

Virussen behoren tot de oudste organismen op aarde, misschien zijn ze zelfs de oudste. Conservatieve schattingen plaatsen het verschijnen van virussen op minstens 550 miljoen jaar geleden,^[1] hoewel sommige onderzoekers hun verschijnen toeschrijven aan een veel eerder tijdperk: tijdens^[2] het Archaïsche tijdperk,^[3] of zelfs nog daarvoor^[4]. De bacteriofagen, een type virus dat zich voedt met bacteriën, zouden minstens 3 miljard jaar oud zijn^[5].

Nog verder terug in de tijd werd de aanwezigheid van viraal materiaal aangetroffen in stromatolieten^[6], een micro-organisme dat wordt beschouwd als een van de oudste levensvormen, die werden ontdekt in 3,7 miljard jaar oude^[7] sedimentgesteenten in Groenland:

Deze studie levert bewijs voor de aanwezigheid van gefossiliseerde extracellulaire polymere stoffen (EPS) en cyanobacteriën en nanosferen, die mogelijk gepermineraliseerde virussen of virusachtige deeltjes vertegenwoordigen, in vroeg-Neoproterozoïsche zuilvormige stromatolieten van de Jiuliqiao Formatie aan de zuidoostelijke rand van het Noord-Chinese Platform^[8].

De rol van virussen is dermate fundamenteel dat sommige onderzoekers zich nu afvragen of "virussen onze oudste voorouders zijn." Dit is de kerngedachte van de "virus-eerst"-hypothese,^[9] volgens welke virussen het ontstaan van cellulair leven en vervolgens van alle eencellige of meercellige levensvormen mogelijk maken.

De idee dat virussen de voorlopers zijn van alle levensvormen werd wijdverbreid met de komst van genomica, maar is niet nieuw. Salvador Edward Luria^[10] won de Nobelprijs voor geneeskunde in 1969 voor zijn ontdekking van de genetische structuur van virussen en hun replicatiemechanisme. In 1959 deed Luria de volgende uitspraak:

[...] kunnen we niet stellen dat [in] de virussen, in hun samensmelting met het cellulaire genoom en hun heropkomst daaruit, we getuige zijn van de componenten en het proces die in de loop van de evolutie de succesvolle genetische modellen hebben voortgebracht die ten grondslag liggen aan alle levende cellen?^[11]

Sterk bewijs ten gunste van de virus-eerst-theorie is de aanwezigheid van sleutelgenen in virussen, die afwezig zijn in cellulaire levensvormen:

Het bestaan van verschillende genen die een centrale rol spelen bij virusreplicatie en -structuur en die gemeenschappelijk zijn voor een groot aantal virussen maar afwezig zijn in cellulaire genomen (virusspecifieke genen), suggereert een model van een oude virale wereld, een stroom van virusspecifieke genen die ononderbroken verliep vanaf het pre-cellulaire stadium van de evolutie van het leven tot op de dag van vandaag.^[12]

Dat virussen specifieke genen bevatten, wordt perfect geïllustreerd door de recente ontdekking van het Yaravirus, een virus waarvan 90% van de genen in geen enkele andere levensvorm voorkomt:

Verrassend genoeg bleek uit analyses van het genoom van het Yaravirus dat geen van de genen overeenkwam met sequenties van bekende organismen bij vergelijking op nucleotidenniveau. Toen we keken naar homologie op aminozuurniveau, ontdekten we dat slechts twee voorspelde eiwitten overeenkomsten vertoonden met de Pfam-A-database en dat er in totaal zes zwakke overeenkomsten vertoonden met de nr-database. Bijgevolg, gegeven dezelfde criteria die werden gebruikt om de genomen van andere reuzenvirussen te analyseren, bestaat ongeveer 90% (n = 68) van de voorspelde yaravirusgenen uit weesgenen (ORFans). [...]^[13]

Een andere factor die de virus-eerst-theorie onderbouwt, betreft de analyse van basale genen. Hieruit blijkt dat van een bepaald gen dat in een groot aantal organismen voorkomt, waaronder virussen, de oudste versie het vaakst in virussen wordt aangetroffen:

Zelfs in de meeste gevallen waarin overeenkomsten kunnen worden waargenomen tussen gastheer- en virale genen, zal een zorgvuldig uitgevoerde fylogenetische analyse meestal aantonen dat de virale versie de basis vormt van de versie die in de gastheer wordt aangetroffen. De virale versie lijkt ouder en vaak eenvoudiger te zijn.^[14]

Bovendien is er steeds meer bewijs dat aantoont dat virussen de voorouders zijn van de drie levensdomeinen^[15] (Archaea, Bacteriën en Eukarya), cellen^[16] en zelfs DNA^[17].

Het bovenstaande suggereert sterk dat virussen inderdaad als eerste ontstaan zijn. Als dat zo is, hoe hebben ze dan de daaropvolgende levensvormen beïnvloed? De onderstaande figuur toont de structuur van de "oude wereld" (vóór de komst van cellen). De eerste fase wordt de "RNA-eiwitwereld" genoemd (onderaan de figuur) en bestaat uit RNA-virussen, waaruit de derde fase voortkomt, de "DNA-wereld," die DNA-virussen omvat:

Vanuit dit perspectief lijken virussen zelfs fundamenteler dan het leven zelf; ze zijn immers de dragers van informatie^[18] (genetische codes) waaruit al het biologische leven voortkomt.

Virussen zijn meer dan leven: ze zijn de bron van het leven; ze zijn de informatieve voorlopers en initiatiefnemers van levensvormen. Om met Ali Saïb, hoogleraar biologie, te spreken:

Als het leven een boom is, dan is het virus zijn sap^[19]

[1] Hayward, Alexander (2017) "Origin of the retroviruses: when, where, and how?"Current Opinion in Virology
Volume 25, Pages 23-27
[2] Krupovic M. et al. (2018) "Viruses of archaea: Structural, functional, environmental and evolutionary genomics" Virus Res 15;244:181-193
[3] Het Archaïsche tijdperk begon ongeveer 4 miljard jaar geleden en eindigde ongeveer 2,5 miljard jaar geleden
[4] Koonin EV, Senkevich TG, Dolja VV (2006) "The ancient Virus World and evolution of cells" Biol Direct. 1:29
[5] Hatfull GF. (2008) "Bacteriophage genomics" Curr Opin Microbiol 11:447 - 453
[6] Stromatolieten zijn gelaagde sedimentaire formaties, gecreëerd door cyanobacteriën. Zie: Winner, Cherie (2013) "What Doomed the Stromatolites?" Woods Hole Oceanographic Institution
[7] Allwood, Abigail C. (2016) "Evidence of life in Earth's oldest rocks" Nature 537 (7621): 500 - 5021
[8] Zhongwu La et al. (2020) "Evidence for microbes in early Neoproterozoic stromatolites" Sedimentary Geology, Volume 398, 105589
[9] Arshan Nasir et al. (2012) "Viral evolution" Mobile Genetic Elements, 2:5, 247-252
[10] Italiaanse microbioloog (1912 - 1991)
[11] A. Isaacs, B. W. Lacey (1959) "Virus growth and variation: Ninth Symposium of the Society for General Microbiology" Cambridge University Press
[12] Koonin EV et al. (2006) "The ancient Virus World and evolution of cells" Biol Direct. 1:29
[13] Paulo V. M. Boratto et al. (2020) "Yaravirus: A novel 80-nm virus infecting Acanthamoeba castellanii". PNAS, 117 (28) 16579-16586
[14] Villarreal, L. (2004) "Can Viruses Make Us Human?" PAPS, 148(3), 296-323
[15] Jalasvuori, M. (2008) "Structural co-evolution of viruses and cells in the primordial world". OLEB 38:165 - 81
[16] Koonin EV, Dolja VV (2013) ''A virocentric perspective on the evolution of life.'' Curr Opin Virol. 3(5):546-57
[17] Forterre P. (2002) "The origin of DNA genomes and DNA replication proteins". Curr Opin Microbiol.;5:525 - 32
[18] De officiële wetenschap heeft de neiging om genetische sequenties als een vorm van informatie te beschouwen, vandaar het gebruik van het woord "drager." Later in dit boek zullen we zien dat "zenders" misschien een betere formulering is in het licht van het vermogen van virussen om informatie te ontvangen.
Zie het hoofdstuk "DNA en eiwitten verbinden ons met het informatieveld."
[19] Ali Saïb (2010) ''Les virus, mais ou ennemis'' Conference cycle Universcience

Ik weet dat ik in het vorige deel zei dat ik in dit deel meteen zou beginnen met de bespreking van filosofen en filosofie, maar nu ik mijn 400 pagina's tekst doorlees, realiseer ik me dat er eerst nog een paar andere onderwerpen aan bod moeten komen. Het zal duidelijk worden waarom het essentieel is om te weten wat er gaande was om volledig te begrijpen wie de Griekse filosofen waren en waar ze voor stonden.

Cú Chulainn: De komeet met de duizend gezichten

In de Mesopotamische, Griekse, Egyptische, Keltische en Indiaanse mythologie (en andere) kunnen we de kenmerken van kometen ontwaren, hun hemelse 'Olympus,' om zo tot een enigszins redelijk begrip van hun avonturen te komen. De voorstellingen van goden in de vorm van dieren en goden met dierenkoppen zien we terug in de vele vormen en configuraties die de koppen en staarten van kometen aannemen, om nog maar te zwijgen van hun elektrische activiteiten. En natuurlijk waren sommige kometen aan de oeroude hemel regelmatige, herkenbare bezoekers, die de belangrijkste goden werden.

Uit elkaar vallende kometen kregen partners, kinderen en uitgebreide families. Kometen konden 'maagdelijke geboorten' hebben, ouders konden hun kinderen verslinden of omgekeerd. De naam van de belangrijkste komeet is terug te vinden in de verschillende culturen en de beschreven tijd, waarin de stichter van de dynastie van de goden in z'n eentje aan de hemel stond: de reuzenkomeet die misschien 70.000 jaar geleden het zonnestelsel binnenkwam. Naarmate de jaren verstreken, vermengden de verhalen zich op verwarrende manieren. Maar toch, de primaire kenmerken blijven duidelijk zolang de 'bovennatuurlijke' elementen er niet uitgehaald worden (iets wat ik zelf deed tijdens de begindagen van mijn onderzoekswerk). Mike Baillie geeft een voorbeeld aan de hand van de Keltische god Cú Chulainn:

Het meeste in deze bijdrage komt rechtstreeks uit het boek Comets and the Horns of Moses, zij het geselecteerd en bewerkt ter wille van de beknoptheid. Ik wil me vooral richten op de filosofen, maar ik meen dat wat ik over dat onderwerp heb geschreven onbegrijpelijk zou zijn zonder de achtergrond en context. Het lijkt mij dat niets van wat de verschillende vroege filosofen zeiden, deden of schreven gemakkelijk kan worden begrepen als men geen goed begrip heeft van de geschiedenis van die periode. En die geschiedenis omvat niet alleen sociale en politieke aspecten, maar ook omgevingsfactoren. Zelfs mèt zulke kennis is het lastig, want de christelijke schrijvers die eeuwenlang de scepter zwaaiden over de literatuur, zorgden ervoor dat hun verhaal zo consistent mogelijk was. Om ook maar iets zinnigs over historische zaken aan te kunnen voeren, moeten we overal op letten.

Het algemene thema van Horns of Moses stelt dat cyclische, kosmische rampen een grote rol hebben gespeeld in de vorming van de geschiedenis van onze planeet en haar beschavingen. In de eerste helft van dit boek wordt veel wetenschappelijk onderzoek behandeld. Ik zal dat zo kort mogelijk behandelen. We kunnen er niet omheen, want de praktische feiten waren van belang en hadden een aanzienlijke invloed op het denken van de Griekse filosofen.

Hoewel er veel weerstand is geweest tegen het concept van catastrofisme (waarschijnlijk vooral door wetenschappers van het type autoritaristische volger), publiceerde de Proceedings of the National Academy of Science enkele jaren geleden een studie van een internationaal team van wetenschappers die algemene overeenstemming hadden bereikt over het feit dat een meteoriet, of een storm van fragmenten van een komeet, iets meer dan 12.000 jaar geleden op aarde was ingeslagen en waarschijnlijk het uitsterven van de megafauna en veel prehistorische volkeren uit die tijd veroorzaakt had. Er wordt nu ook gezegd dat er op ten minste twee continenten bewijs werd aangetroffen voor de extreme hitte, die werd opgewekt door het equivalent van duizenden kernexplosies in de lucht.

Komeetgebeurtenissen veroorzaken massa-extincties waarbij sommige soorten worden uitgeroeid, terwijl andere soorten worden gespaard en plotseling evolueren.

Zoals beschreven in het vorige hoofdstuk^[1], hebben virussen een soortspecifieke vernietigende uitwerking, maar er bestaat een verschil tussen een virus dat ziekten veroorzaakt bij een bepaalde soort en een virus dat op doorslaggevende wijze bijdraagt aan het uitsterven van diezelfde soort.

In dit hoofdstuk zullen we daarom proberen om de volgende vraag te beantwoorden: Bestaan er gedocumenteerde gevallen van ziekteverwekkers in het algemeen, en virussen in het bijzonder, die in belangrijke mate hebben bijgedragen aan het uitsterven van een bepaalde soort?

Deze maand werd gekenmerkt door een record aan regenval en overstromingen over de hele wereld, maar enkele zeldzame gevallen van sneeuwval moeten onder de aandacht worden gebracht:

Sommige delen van Jasper, Alberta, kregen meer dan 10 cm regen en meer dan een halve meter sneeuw tijdens de week van de zomerzonnewende. In Jasper National Park werden twee wegen afgesloten, terwijl 60 bezoekers moesten worden gered nadat ze waren gestrand. In het westen van Canada raakten veel skigebieden bedekt door ongebruikelijk zware sneeuwval voor de maand juni.

Hetzelfde systeem zorgde voor ruim 15 cm sneeuw in Tamarack Resort, Idaho, en Beaver Creek Resort, Colorado. America's Mountain werd ook getroffen door een plotselinge sneeuwstorm die een voor juni recordhoeveelheid sneeuw dumpte, waardoor al het verkeer in het gebied tot stilstand kwam omdat het zicht binnen enkele minuten tot nul daalde.

In Santa Cruz, Bolivia, zette de grootste landbouwregio van het land zich schrap voor een verrassingsgolf van sneeuw en ijs, die blijvende schade toebracht aan gewassen en vee. Stortregens veroorzaakten in hetzelfde gebied ook overstromingen, wat leidde tot wegafsluitingen en evacuaties via de lucht.

Andere significante overstromingen deze maand:

• Zuid-Brazilië: Recordbrekende overstromingen voor juni - 13 doden, 5.000 beschadigde huizen en 84.000 mensen zonder stroom.
• Japan: Tropische storm Mawar veroorzaakte de zwaarste regenval ooit binnen 24 uur - Duizenden mensen geëvacueerd en 4.000 huizen zonder stroom.
• Zuidwest-China: Ruim 60 cm regen binnen 24 uur brak een nationaal record voor het gebied - Duizenden mensen geëvacueerd.
• Haïti - Stortregens en zware overstromingen veroorzaakten 42 doden - Tienduizenden huizen werden verwoest.
• Oost-Nepal: Honderdduizenden getroffen door overstromingen - 13 doden, 26 vermisten.
• Zuidelijk Cuba: Ruim 35 cm regen binnen 24 uur - Duizenden mensen geëvacueerd.

Een andere interessante gebeurtenis die vermeldenswaard is, was de zeldzame en krachtige aardbeving van 5,8 magnitude die op 17 juni verschillende delen van West-Frankrijk trof. De aardbeving werd beschreven als een van de sterkste die ooit op het vasteland werd geregistreerd.

Dit alles, en meer, in het SOTT Overzicht Aardveranderingen van deze maand:

Tussen 5 juni 2022 en 4 juni 2023 registreerde Groot-Brittannië 1.059 extra sterfgevallen per miljoen mensen. Het vreemde hieraan is dat het sterftecijfer in Groot-Brittannië in 2023 hoger is dan het sterftecijfer over dezelfde periode in 2020-21 in 13 van de 27 EU-landen!

Als de mensen in Oostenrijk, Cyprus, Denemarken, Estland, Finland, Frankrijk, Duitsland, Griekenland, Ierland, Luxemburg, Malta, Nederland en Zweden zich dermate zorgen maakten over de kans dat ze zouden sterven, dat ze zich erbij neerlegden om zichzelf op te sluiten, hun economieën vrijwillig overhoop gooiden en hun kinderen in 2020-21 niet meer naar school lieten gaan (nou ja, Zweden niet, maar de rest wel), waarom voelen wij dan nu niet de behoefte om hetzelfde te doen? We hebben nu meer sterfgevallen dan die landen destijds hadden.

Als YouGov morgen een opiniepeiling zou houden met de vraag of we nu wel of niet weer in lockdown moeten gaan, hoeveel duimen zouden er dan worden opgestoken? Heel weinig, mag ik hopen. Maar als de burgers van Groot-Brittannië het nu geen goed idee vinden, waarom vonden de Duitsers, de Finnen of de Grieken het dan wel een goed idee in 2020 en 2021? Zou het kunnen zijn dat ze gemanipuleerd werden? Dat ze niet het hele plaatje te zien kregen? Dat ze 'ertussen werden genomen?'