© Sean Gallup/Getty ImagesHet hoofdkantoor van de Duitse federale inlichtingendienst (Bundesnachrichtendienst, BND) in Berlijn, 06 november 2019.
President Biden heeft deze tweedeling gekarakteriseerd als een tweedeling tussen democratieën en autocratieën. Deze terminologie valt te categoriseren als typisch Orwelliaanse dubbelzinnigheid. Met "democratieën" bedoelt hij de VS en geallieerde westerse financiële oligarchieën. Hun doel is om de economische planning te verschuiven uit de handen van gekozen regeringen naar Wall Street en andere financiële centra die onder Amerikaanse controle staan. Amerikaanse diplomaten gebruiken het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank om privatisering te eisen van de wereldinfrastructuur en afhankelijkheid van Amerikaanse technologie, olie en voedselexport.
Onder "autocratie" verstaat Biden landen die zich verzetten tegen deze financialisering en privatisering. In de praktijk betekent de Amerikaanse retoriek het bevorderen van de eigen economische groei en levensstandaard, waarbij financiën en het bankwezen als openbare voorzieningen worden gehandhaafd. Waar het in feite om gaat, is of economieën zullen worden gepland door bankcentra om financiële rijkdom te creëren - door basisinfrastructuur, openbare voorzieningen en sociale diensten zoals gezondheidszorg tot monopolies te privatiseren - of door de levensstandaard en welvaart te verhogen door het bankwezen en geldschepping, de volksgezondheid, het onderwijs, het vervoer en de communicatie in openbare handen te houden.
Duitsland is het land dat de meeste "collaterale schade" lijdt als gevolg van deze mondiale breuk. Als Europa's meest geavanceerde industriële economie, zijn Duitse staal, chemicaliën, machines, auto's en andere consumptiegoederen het meest afhankelijk van de invoer van Russisch gas, olie en metalen van aluminium tot titanium en palladium. Maar ondanks twee Nord Stream-pijpleidingen die werden aangelegd om Duitsland van goedkope energie te voorzien, kreeg Duitsland te horen dat het zich moest loskoppelen van Russisch gas en moest deïndustrialiseren. Dit betekent het einde van zijn economische superioriteit. De sleutel tot groei van het BBP in Duitsland, net als in andere landen, ligt in het energieverbruik per werknemer.
Deze anti-Russische sancties zorgen ervoor dat de huidige Nieuwe Koude Oorlog een inherent anti-Duits karakter heeft. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Anthony Blinken heeft gezegd dat Duitsland het goedkope Russische pijplijngas moet vervangen door het dure Amerikaanse LNG-gas. Om dit gas te importeren, zal Duitsland snel meer dan 5 miljard dollar moeten uitgeven om havencapaciteit te bouwen om LNG-tankers te kunnen ontvangen. Het gevolg zal zijn dat de Duitse industrie niet meer kan concurreren. Faillissementen zullen zich uitbreiden, werkgelegenheid zal afnemen en Duitslands pro-NAVO leiders zullen een chronische depressie en een dalende levensstandaard opleggen.
De meeste politieke theorieën gaan ervan uit dat landen in hun eigen belang handelen. Anders zijn het satellietlanden, die hun eigen lot niet in handen hebben. Duitsland onderwerpt zijn industrie en levensstandaard aan het dictaat van de Amerikaanse diplomatie en het eigenbelang van de Amerikaanse olie- en gassector. Het doet dit vrijwillig - niet vanwege militaire macht maar uit een ideologische overtuiging dat de wereldeconomie moet worden geleid door Amerikaanse Koude Oorlog-planners.
Soms is het gemakkelijker om de huidige dynamiek te begrijpen door afstand te nemen van de eigen onmiddellijke situatie en te kijken naar historische voorbeelden van het soort politieke diplomatie dat de wereld van vandaag verdeelt. De meest vergelijkbare parallel die ik kan vinden, is de strijd van het Roomse pausdom tegen de Duitse koningen - de Heilige Roomse Keizers - uit de 13e eeuw. Dat conflict verdeelde Europa langs lijnen die veel lijken op die van vandaag. Frederik II en andere Duitse koningen werden door opeenvolgende pausen geëxcommuniceerd, terwijl bondgenoten werden gemobiliseerd om te vechten tegen Duitsland en zijn controle over Zuid-Italië en Sicilië.
De westerse vijandigheid tegen het Oosten werd aangewakkerd door de kruistochten (1095-1291), net zoals de huidige Koude Oorlog een kruistocht is tegen economieën die de Amerikaanse dominantie in de wereld bedreigen. De middeleeuwse oorlog tegen Duitsland ging over de vraag wie over het christelijke Europa zou moeten heersen: het pausdom, waarbij de pausen tot wereldlijke keizers verheven zouden worden, of seculiere heersers van afzonderlijke koninkrijken door het opeisen van de macht om hen moreel te legitimeren en te accepteren.
Het Oosters Schisma uit 1054 is te vergelijken met Amerika's Nieuwe Koude tegen Rusland en China. Leo IX eiste unipolaire controle over het christendom en excommuniceerde de orthodoxe kerk in Constantinopel en de gehele christelijke bevolking die daar deel van uitmaakte. Eén enkel bisdom, Rome, scheidde zich af van de gehele christelijke wereld uit die tijd, inclusief de oude patriarchaten van Alexandrië, Antiochië, Constantinopel en Jeruzalem.
Deze afscheiding creëerde een politiek probleem voor de Roomse diplomatie: Op welke wijze kon het alle West-Europese koninkrijken onder zijn controle houden en van hen het recht op financiële steun opeisen? Daartoe moesten de wereldlijke koningen ondergeschikt worden gemaakt aan het pauselijke religieuze gezag. In 1074 kondigde Gregorius VII, Hildebrand, 27 pauselijke dictaten af waarin de bestuurlijke strategie werd geschetst waarmee Rome zijn macht over Europa kon vastleggen.
Deze pauselijke eisen komen opvallend overeen met de huidige Amerikaanse diplomatie. In beide gevallen vereisen militaire en wereldlijke belangen een opwaardering in de vorm van een ideologische kruisvaardersgeest om het gevoel van solidariteit te versterken dat elk systeem van imperiale overheersing nodig heeft. De logica is tijdloos en universeel.
De pauselijke dictaten waren in twee belangrijke opzichten radicaal. Ten eerste verhieven zij de bisschop van Rome boven alle andere bisdommen, waardoor het moderne pausdom ontstond. Clausule 3 bepaalde dat alleen de paus de macht had om bisschoppen te benoemen, af te zetten of weer aan te stellen. Clausule 25 versterkte dit en gaf het recht om bisschoppen te benoemen (of af te zetten) aan de paus, in plaats van aan plaatselijke machthebbers. En clausule 12 gaf de paus het recht om keizers af te zetten, in navolging van clausule 9, die "alle vorsten verplicht om alleen de voeten van de paus te kussen" om als legitieme heersers te worden beschouwd.
Op dezelfde manier eisen Amerikaanse diplomaten vandaag de dag het recht op om te bepalen wie als staatshoofd van een land moet worden erkend. In 1953 brachten ze de gekozen leider van Iran ten val en vervingen hem door de militaire dictatuur van de Sjah. Dat beginsel geeft Amerikaanse diplomaten het recht om "kleurenrevoluties" voor regimeverandering te stimuleren, zoals hun ondersteuning van Latijns-Amerikaanse militaire dictaturen die oligarchieën creëren om de Amerikaanse zakelijke en financiële belangen te dienen. De staatsgreep van 2014 in Oekraïne vormt slechts de meest recente uitoefening van dit recht van de VS om leiders te benoemen en af te zetten.
Meer recentelijk hebben Amerikaanse diplomaten Juan Guaidó aangesteld als staatshoofd van Venezuela in plaats van de gekozen president, en de goudreserves van dat land aan hem overgedragen. President Biden heeft erop aangedrongen dat Rusland Poetin afzet en een meer pro-Amerikaanse leider in zijn plaats aanstelt. Dit "recht" om staatshoofden te kiezen maakt al sinds de Tweede Wereldoorlog deel uit van het Amerikaanse beleid van politieke inmenging in Europese politieke aangelegenheden.
Het tweede ingrijpende kenmerk van de pauselijke dictaten was de uitsluiting van elke ideologie en elk beleid dat afweek van het pauselijk gezag. Clausule 2 stelde dat alleen de paus "Universeel" kon worden genoemd. Elk verschil van mening gold per definitie als ketterij. Clausule 17 stelde dat geen enkel hoofdstuk of boek als kerkelijk kon worden beschouwd zonder pauselijk gezag.
Een soortgelijke eis wordt gesteld door de huidige door de VS bevorderde ideologie van gefinancierde en geprivatiseerde "vrije markten," d.w.z. deregulering van overheidsmacht om economieën te vormen met andere belangen dan die van de Amerikaanse elites uit de financiële wereld en de grote bedrijven.
De roep om universaliteit in de huidige Nieuwe Koude Oorlog wordt verpakt in de taal van "democratie." Maar de definitie van democratie in de huidige Nieuwe Koude Oorlog is eenvoudigweg "pro-VS," en specifiek neoliberale privatisering als de door de VS gestimuleerde nieuwe economische religie. Deze ethiek wordt beschouwd als "wetenschap," in de trant van de quasi-Nobelprijs voor de Herdenking van de Economische Wetenschappen. Dat is het moderne eufemisme voor de "junk economics" van de neoliberale Chicago-School, bezuinigingsprogramma's van het IMF en belastingvoordelen voor de rijken.
De pauselijke dictaten bevatten een strategie om de unipolaire controle over wereldlijke gebieden te verankeren. Ze stelden de paus boven de wereldlijke koningen, vooral boven de Duitse Heilige Roomse Keizers. Clausule 26 gaf de pausen de bevoegdheid om iedereen te excommuniceren die "geen vrede koesterde met de Roomse Kerk." Dat beginsel impliceerde de slotclausule 27, die de paus in staat stelde "onderdanen te ontslaan van hun trouw aan goddelozen." Dit stimuleerde de middeleeuwse versie van "kleurenrevoluties" om regimeverandering te bewerkstelligen.
Wat landen in deze solidariteit met elkaar verbond was een vijandigheid tegen samenlevingen die niet onderworpen waren aan gecentraliseerde pauselijke controle - de moslim-ongelovigen die Jeruzalem in handen hadden, maar ook de Franse Katharen en verder iedereen die als ketter werd beschouwd. Bovenal bestond er vijandigheid jegens regio's die sterk genoeg waren om weerstand te bieden aan de pauselijke eisen voor financieel eerbetoon.
De hedendaagse evenknieën van een dergelijke ideologische macht om ketters die zich verzetten tegen de eis van gehoorzaamheid en eerbetoon te excommuniceren, zouden de Wereldhandelsorganisatie, de Wereldbank en het IMF zijn, die economische werkwijzen dicteren en "voorwaarden" stellen aan alle aangesloten regeringen, op straffe van Amerikaanse sancties - de moderne versie van excommunicatie van landen die de Amerikaanse leenheerschappij niet aanvaarden. Clausule 19 van de dictaten bepaalde dat de paus door niemand kon worden beoordeeld - net zoals de Verenigde Staten vandaag weigeren hun acties te onderwerpen aan uitspraken van het Internationaal Gerechtshof. Evenzo wordt tegenwoordig verwacht dat Amerikaanse dictaten afkomstig van de NAVO en andere instanties (zoals het IMF en de Wereldbank) onvoorwaardelijk door de Amerikaanse satellieten worden opgevolgd. In de woorden van Margaret Thatcher over haar neoliberale privatisering die de Britse publieke sector vernietigde: There Is No Alternative (TINA).
Het gaat mij erom de analogie met de huidige Amerikaanse sancties tegen alle landen die hun diplomatieke eisen niet opvolgen, te benadrukken. Handelssancties zijn een vorm van excommunicatie. Ze draaien het principe van het Verdrag van Westfalen van 1648 om, dat elk land en zijn heersers onafhankelijk maakte van buitenlandse inmenging. President Biden karakteriseert de inmenging van de VS als het waarborgen van zijn nieuwe tegenstelling tussen "democratie" en "autocratie." Met democratie bedoelt hij een door de VS gecontroleerde oligarchie die financiële rijkdom creëert door de levensstandaard van arbeiders te verlagen, in tegenstelling tot een gemengde publiek-private economie die de levensstandaard en sociale solidariteit wil bevorderen.
Zoals ik al zei, creëerde het Oosters Schisma door de excommunicatie van de orthodoxe kerk in Constantinopel en haar christelijke bevolking de noodlottige religieuze scheidslijn die "het westen" het afgelopen millennium van het oosten heeft gescheiden. Die scheiding was dermate belangrijk, dat Vladimir Poetin deze aanhaalde in zijn toespraak van 30 september 2022, waarin hij een beschrijving gaf van de huidige loskoppeling van de op de VS en de NAVO gerichte westerse economieën.
In de 12e en 13e eeuw protesteerden Normandische veroveraars van Engeland, Frankrijk en andere landen, samen met Duitse koningen, herhaaldelijk, werden herhaaldelijk geëxcommuniceerd, maar onderwierpen zich uiteindelijk aan de pauselijke eisen. Het duurde tot de 16e eeuw voordat Maarten Luther, Zwingli en Hendrik VIII uiteindelijk een protestants alternatief voor Rome creëerden, waardoor het westerse christendom multipolair werd.
Commentaar: Oef, de analogie van Amerikaans-exceptionalisme-als-exclusief-pauselijk-gezag sneuvelt hier. Wat de protestanten uiteindelijk "creëerden," was dezelfde oude westerse machthebber (zij het in een nieuwe vorm - een kartel van centrale banken in Amsterdam, Londen en uiteindelijk New York), niet een "concurrerende polariteit."
Waarom duurde het zo lang? Het antwoord is dat de kruistochten een organiserend ideologisch zwaartepunt boden. Dat vormde de middeleeuwse analogie met de huidige Nieuwe Koude Oorlog tussen Oost en West. De kruistochten creëerden een spirituele focus van "morele hervorming" door haat te mobiliseren tegen "de ander" - het Moslim-Oosten, en in toenemende mate Joden en Europese Christelijke dissidenten tegen de Roomse overheersing. Daaruit bestond de middeleeuwse analogie met de huidige neoliberale "vrije markt"-doctrines van Amerika's financiële oligarchie en haar vijandigheid tegenover China, Rusland en andere landen die deze ideologie niet volgen. In de huidige Nieuwe Koude Oorlog mobiliseert de neoliberale ideologie van het westen angst en haat tegen "de ander" en demoniseert zij landen die een onafhankelijke weg volgen als "autocratische regimes." Onverbloemd racisme wordt gekoesterd tegenover hele volkeren, zoals blijkt uit de Russofobie en de cancelcultuur die het westen momenteel overspoelen.
Net zoals de multipolaire overgang van het westerse christendom het protestantse alternatief van de 16e eeuw vereiste, moet de loskoppeling van de Euraziatische regio van het op de banken gerichte westen worden geconsolideerd, door een alternatieve ideologie met betrekking tot de organisatie van gemengde publiek-private economieën en hun financiële infrastructuur.
Middeleeuwse kerken in het westen werden ontdaan van hun aalmoezen en schenkingen, om de Sint-Pieterspenning en andere subsidies af te geven aan het pausdom voor de oorlogen die het voerde tegen heersers die zich verzetten tegen pauselijke eisen. Engeland speelde de rol van het grote slachtoffer, een rol die Duitsland nu speelt. Enorme Engelse belastingen die ogenschijnlijk werden geheven om de kruistochten te financieren, werden omgeleid om Frederik II, Conrad en Manfred op Sicilië te bestrijden. Die omleiding werd gefinancierd door pauselijke bankiers uit Noord-Italië (Lombarden en Cahorsins) en mondden uit in koninklijke schulden die door de hele economie werden doorgegeven. De baronnen van Engeland voerden in de jaren 1260 een burgeroorlog tegen Hendrik II, die een einde maakte aan zijn medeplichtigheid aan het opofferen van de economie aan pauselijke eisen.
Het einde van de macht van het pausdom over andere landen betekende het einde van de oorlog tegen het Oosten. Toen de kruisvaarders in 1291 Akko, de hoofdstad van Jeruzalem, verloren, verloor het pausdom zijn controle over het christendom. Er was geen "kwaad" meer om te bestrijden en het "goede" had zijn zwaartepunt en samenhang verloren.
Commentaar: En zo was het pauselijk gezag inderdaad ernstig verwaterd ten tijde van de Reformatie.
In 1307 nam de Franse Filips IV ("de Schone") de rijkdommen van de grote militaire bankiersorde van de Kerk in beslag, die van de Tempeliers in de Parijse Tempel. Ook andere heersers nationaliseerden de Tempeliers, terwijl de monetaire systemen uit handen van de Kerk werden genomen. Zonder een door Rome gedefinieerde en gemobiliseerde gemeenschappelijke vijand, verloor het pausdom zijn unipolaire ideologische macht over West-Europa.
Commentaar: Er waren tal van ongewone en verwoestende verschijnselen die zich tegelijkertijd voordeden, zowel in de samenleving als in de natuur, en die de omwenteling van die tijd weerspiegelden en samen droegen zij waarschijnlijk bij tot verandering. En wij signaleren soortgelijke tekenen en voortekenen, dat ook wij een soortgelijk 'buigpunt' hebben bereikt: New Light on the Black Death: The Viral and Cosmic Connection
Het moderne equivalent van de verwerping van de Tempeliers en de pauselijke financiën zou zijn, dat landen zich terugtrekken uit Amerika's Nieuwe Koude Oorlog. Ze zouden de dollarstandaard en het Amerikaanse bank- en financiële systeem afwijzen. Dat gebeurt nu steeds meer landen Rusland en China niet als tegenstanders zien, maar als landen die grote mogelijkheden bieden voor wederzijds economisch voordeel.
De verbroken belofte van wederzijds voordeel tussen Duitsland en Rusland
De ontbinding van de Sovjet-Unie in 1991 beloofde het einde van de Koude Oorlog. Het Warschaupact werd ontbonden, Duitsland werd herenigd en Amerikaanse diplomaten beloofden een einde aan de NAVO, omdat er geen militaire dreiging van de Sovjet-Unie meer zou uitgaan. Russische leiders leefden in de hoop dat, zoals president Poetin het uitdrukte, een nieuwe pan-Europese economie van Lissabon tot Vladivostok zou ontstaan. Vooral van Duitsland werd verwacht dat het het voortouw zou nemen om in Rusland te investeren en de industrie efficiënter te herstructureren. Rusland zou voor deze technologieoverdracht betalen door gas en olie te leveren, evenals nikkel, aluminium, titanium en palladium.
Er werd niet verwacht dat de NAVO zou worden uitgebreid om met een Nieuwe Koude Oorlog te dreigen, laat staan dat het Oekraïne, erkend als de meest corrupte kleptocratie in Europa, zou steunen om geleid te worden door extremistische partijen die zich profileren met Duitse nazi-insignes.
Hoe verklaren we waarom het schijnbaar logische potentieel van wederzijds voordeel tussen West-Europa en de voormalige Sovjet-economieën veranderde in een ondersteuning van oligarchische kleptocratieën. De vernietiging van de Nord Stream pijpleiding vat de dynamiek in een notendop samen. Bijna een decennium lang was een constante eis van de VS aan Duitsland om zijn afhankelijkheid van Russische energie te verwerpen. Deze eisen werden tegengewerkt door Gerhardt Schroeder, Angela Merkel en leiders uit het Duitse bedrijfsleven. Zij wezen op de vanzelfsprekende economische logica van wederzijdse handel van Duitse industrieproducten voor Russische grondstoffen.
De vraag was hoe de VS Duitsland konden tegenhouden om de Nord Stream 2 pijpleiding goed te keuren. Victoria Nuland, president Biden en andere Amerikaanse diplomaten bewezen dat de manier om zulks te bewerkstelligen, gelegen was in het aanwakkeren van haat tegen Rusland. De Nieuwe Koude Oorlog werd geframed als een nieuwe kruistocht. George W. Bush had de aanval van Amerika op Irak om zijn oliebronnen in beslag te nemen op die wijze gekwalificeerd. De door de VS ondersteunde coup van 2014 creëerde een marionettenregime in Oekraïne, dat acht jaar lang de Russisch sprekende oostelijke provincies heeft gebombardeerd. Daarmee lokte de NAVO een Russische militaire reactie uit. Dat uitlokken bleek succesvol en de gewenste Russische reactie werd terecht bestempeld als een niet-uitgelokte gruweldaad. Ruslands bescherming van burgers werd in de door de NAVO ondersteunde media als dusdanig beledigend afgeschilderd, dat het de handels- en investeringssancties verdiende die sinds februari zijn opgelegd. Zo werkt een kruistocht dus.
Het resultaat is dat de wereld zich in twee kampen splitst: de op de VS gerichte NAVO en de opkomende Euraziatische coalitie. Een neveneffect van deze dynamiek is dat Duitsland geen economisch beleid kan voeren van wederzijds voordelige handels- en investeringsbetrekkingen met Rusland (en misschien ook met China). De Duitse kanselier Olaf Scholz gaat deze week naar China om te eisen dat het land zijn overheidssector ontmantelt en de eigen economie niet langer subsidieert, anders zullen Duitsland en Europa sancties opleggen op de handel met China. China kan onmogelijk aan deze belachelijke eis voldoen, net zomin als de Verenigde Staten of enige andere industriële economie zouden stoppen met het subsidiëren van hun eigen computerchip-industrie en andere belangrijke sectoren.1 De Duitse Raad voor Buitenlandse Betrekkingen is een neoliberale "libertaire" tak van de NAVO, die de Duitse deïndustrialisatie en afhankelijkheid van de Verenigde Staten voor zijn handel eist, met uitsluiting van China, Rusland en hun bondgenoten. Dit belooft de laatste nagel aan Duitslands economische doodskist te worden.
Een ander neveneffect van Amerika's Nieuwe Koude Oorlog is de beëindiging van elk internationaal plan om de opwarming van de aarde tegen te gaan. Een hoeksteen van de Amerikaanse economische diplomatie is dat haar oliemaatschappijen en die van haar NAVO-bondgenoten de olie- en gasvoorraad in de wereld onder controle krijgen - dat wil zeggen, de afhankelijkheid van koolstofhoudende brandstoffen verminderen. Dat is waar de NAVO-oorlogen in Irak, Libië, Syrië, Afghanistan en Oekraïne om draaiden. Het is niet zo abstract als "Democratieën versus Autocratieën." Het gaat om het vermogen van de VS om andere landen schade toe te brengen door hun toegang tot energie en andere basisbehoeften te verstoren.
Zonder het "goed tegen kwaad"-narratief van de Nieuwe Koude Oorlog verliezen de Amerikaanse sancties hun bestaansrecht in deze Amerikaanse aanval op milieubescherming en op de onderlinge handel tussen West-Europa en Rusland en China. Dat vormt de achtergrond van de huidige strijd in Oekraïne, die slechts de eerste stap zal zijn in de verwachte 20-jarige strijd van de VS om te voorkomen dat de wereld multipolair wordt. Dit proces zal Duitsland en Europa afhankelijk maken van Amerikaanse LNG-leveranties.
De kunst is om Duitsland ervan te overtuigen dat het voor zijn militaire veiligheid afhankelijk is van de VS. In werkelijkheid heeft Duitsland echter bescherming nodig tegen de Amerikaanse oorlog tegen China en Rusland, die Europa marginaliseert en "Oekraïniseert."
Westerse regeringen hebben niet opgeroepen tot een onderhandelde beëindiging van deze oorlog, omdat er geen oorlog werd verklaard in Oekraïne. De Verenigde Staten verklaren nergens de oorlog, omdat daarvoor, overeenkomstig de Amerikaanse grondwet, een verklaring van het Congres nodig is. Dus Amerikaanse en NAVO-legers voeren bombardementen uit, organiseren kleurrevoluties, bemoeien zich met de binnenlandse politiek (waardoor de verdragen van Westfalen van 1648 achterhaald zijn) en leggen sancties op die Duitsland en zijn Europese buren verscheuren.
Hoe kunnen onderhandelingen een oorlog "beëindigen" die officieel niet is verklaard en die onderdeel uitmaakt van een langetermijnstrategie van volledige unipolaire werelddominatie?
Het antwoord is dat er geen einde aan kan komen, zolang er geen alternatief is voor de huidige op de VS gerichte verzameling internationale instellingen. Dat vereist de oprichting van nieuwe instellingen, die een alternatief vormen voor de neoliberale, op banken gerichte visie, dat economieën moeten worden geprivatiseerd met centrale planning door financiële centra. Rosa Luxemburg karakteriseerde de keuze tussen socialisme en barbarij. Ik heb de politieke dynamiek van een alternatief geschetst in mijn recente boek The Destiny of Civilization.
Deze paper werd op 1 november 2022 gepresenteerd op de Duitse e-site braveneweurope.com. Een video van mijn lezing zal over ongeveer tien dagen op YouTube beschikbaar zijn.
- Zie Guntram Wolff, "Scholz should send an explicit message on his visit to Beijing," Financial Times, 31 oktober 2022. Wolff is directeur en CE van de Duitse Raad voor Buitenlandse Betrekkingen.
Commentaar: Zie ook: