Op de grens tussen heldhaftige strijd en Stoïcijnse aanvaarding
© onbekend
Trouwens, compatibilisme - de idee dat determinisme op de een of andere manier te rijmen valt met het hebben van vrije wil - is slechts dwaze huisnijverheid, uitgevonden door academici die het niet aandurven om het materialistische/deterministische kamp op hun onzin te wijzen.
Het is dus duidelijk dat we tot op zekere hoogte over Vrije Wil beschikken.
En binnen dit "tot op zekere hoogte" kunnen we de werkelijk interessante vragen vinden.
Het lijkt mij dat het leven bestaat uit een vreemde mengeling van enerzijds lotsbestemming en anderzijds keuzes. Dit wordt weerspiegeld in twee verschillende spirituele/zelfhulp-scholen die - althans aan de oppervlakte - met elkaar in tegenspraak lijken te zijn: de ene moedigt ons aan om "los te laten", met de stroom mee te gaan, dingen niet te forceren, achterover te leunen en te luisteren, op te houden met ons zorgen te maken, te ontspannen, passief het leven te ondergaan en daar alleen maar van te leren. De andere spoort ons aan om zo hard mogelijk te ploeteren, om 's morgens om 5 uur op te staan voor een zware work-out, om recht op ons doel af te stevenen met alles wat we in huis hebben, om onze standaard gedrags- en denkpatronen heldhaftig ter discussie te stellen, te overwinnen en te veranderen.
Zoals zo vaak het geval is als het om diepzinnige vragen gaat, zijn beide antwoorden waar, beide scholen hebben gelijk.
Ons lot ontvouwt zich bijna automatisch. Hiertegen in verzet komen betekent in het beste geval verspilling van energie en in het slechtste geval zal het tot een regelrechte ramp leiden. En toch is er een heldhaftige strijd nodig om dat lot te vervullen en het niet te verknallen. Sterker nog, er kunnen concurrerende lotsbestemmingen zijn die gedurende ons leven kunnen worden verwezenlijkt, afhankelijk van onze keuzes; en de kans is groot dat als we slechts passief door het leven gaan, we met de meest ongunstige daarvan kunnen blijven zitten.
De kunst van het leven bestaat er dus in te herkennen wanneer elk van deze benaderingen - heldhaftige strijd of loslaten en moeiteloos leven - geschikt is. En dit is iets dat dusdanig individueel is, dat het onmogelijk is om daarover algemene uitspraken te doen.
Lotsbestemming: Onze Persoonlijke Rivier
We kunnen het leven beschouwen als onze persoonlijke rivier, of liever als een rivierenlandschap:
We bevinden ons op een brede rivier, drijvend naar onze bestemming. Ja, er is wat speelruimte: we kunnen wat meer naar links of juist naar rechts peddelen en we kunnen onszelf amuseren door af en toe wat geks te doen. Wat we doen binnen die speelruimte vormen de details van ons leven, de details die niet zo heel belangrijk zijn. Het is in die zin dat we moeten leren loslaten, meegaan met de stroom, gewoon volgen waar het leven ons brengt. Omdraaien en als een idioot proberen tegen de stroom in te gaan zal alleen maar ellende veroorzaken en veel energie verspillen.
We willen geen energie verspillen, omdat we die nodig hebben - namelijk voor de momenten waarop we volledig moeten omschakelen: die momenten die heldhaftige inspanningen vereisen.
Dit zijn de tijden waarin we moeten leren dat er een richting is die we op willen gaan, naar het hoogste goed, weg van ondeugd en kwaad en naar ware verlichting. Want we zullen op vertakkingen stuiten waar de rivier zich in twee verschillende stromen splitst - een grote en een kleine. We willen weten welke stroom ons dichter bij waarheid, goedheid en schoonheid brengt. Hint: vaak is dit de kleine stroom.
Maar om los te komen van de grote stroom en de kleine stroom op te gaan, is een heldhaftige strijd nodig.
Dan is de tijd gekomen om tegen al onze ingesleten patronen in te gaan, om tegen onszelf en onze gemakzucht te vechten, om tegen de ijdele hoop in te gaan en ons lot in eigen hand te nemen - teneinde die kleine stroom te bereiken. (Denk bijvoorbeeld aan het veroveren van het hart van onze toekomstige echtgenoot met wie we geacht worden samen te zijn, ook al was dat altijd een hopeloze zaak voor ons, of door het standvastig stelling durven nemen in een bepaalde situatie, of door weerstand te bieden aan een grote verleiding in ons leven, ook al denken we dat dit ons leven zou kunnen verwoesten, enzovoort).
Als we daarin slagen, komen we weer op een bredere stroom terecht, en is het weer tijd om te leren hoe we ons kunnen ontspannen, hoe we met de stroom mee kunnen gaan, hoe we zelfs dingen kunnen accepteren die ons niet bevallen.
Mensen die allergisch zijn voor elke beperking van hun vrijheid, voor alles wat hen door anderen wordt opgelegd - in hun leven, in de maatschappij, door hun meerderen - zullen weinig kans maken, aangezien zij de werkelijkheid ontkennen: zij ontkennen dat zij zich op een rivier bevinden, waarvan de koers hen hoe dan ook voorwaarts zal leiden. We kunnen ontspannen. Gaan waar het leven ons brengt. De grenzen van onze vrijheid accepteren. Ons niet verzetten.
We kunnen stoppen met ons zorgen te maken over wat we wel of niet zouden moeten doen en het leven gewoon van moment tot moment nemen. Volgen, maar met een open hart en geest en erop vertrouwen dat onze ziel ons laat weten wanneer actie nodig is. Want de volgende tweesprong zal zeker volgen.
Er bevinden zich niet alleen grote tweesprongen op ons pad, maar ook kleine: zogenaamde micro-tweesprongen. Hoewel deze misschien nogal onbeduidend lijken omdat ze niet veel invloed uitmaken op de richting van het pad dat we zijn ingeslagen (denk aan parallelle stromen), kan elk van deze tweesprongen ons ietwat dichter bij onze bestemming brengen en inderdaad kunnen we uiteindelijk in de loop der tijd tot een van de grote tweesprongen geraken door het nemen van vele tweesprongen.
Als we bijvoorbeeld de keuken inlopen en een berg afwas zien staan, kunnen we besluiten om deze klus gewoon op dat moment te klaren, of verder te gaan met het verspillen van tijd op onze telefoon. Het is een kleine beslissing - maar door genoeg van zulke kleine beslissingen te nemen, kan ons leven drastisch veranderen: we komen uiteindelijk op een geheel nieuwe stroom terecht.
Dit zijn de situaties waarin een soort alledaags, maar cruciaal heldendom vereist is. Niemand zal het ooit weten, niemand zal ons een medaille geven - en toch moeten we deze gevechten aangaan. Ze kunnen buitengewone resultaten opleveren.
Overwinning en Ondergang Zijn In Hoge Mate Individueel
Dus wanneer moeten we vol in de aanval gaan en wanneer moeten we Zen gaan? Het hangt helaas allemaal af van onze persoonlijke rivier, ons individuele lot. De overwinning van de één is de ondergang van de ander. De één vervult zijn lot door elke ochtend naar de sportschool te gaan, de ander wordt daar ongelukkig van en wordt afgeleid van zijn ware roeping - en faalt.
Een ander moet wellicht op het internet z'n ei kwijt, terwijl weer een ander misschien liever zwijgt om op een andere dag de strijd aan te gaan, de strijd ten behoeve waarvan hij dit leven leidt.
De één moet in een bepaalde situatie zijn mond houden en volgen, de ander moet de wapens opnemen.
De één moet misschien de moed vinden om voor zichzelf op te komen en een echtscheiding aan te vragen, terwijl een ander misschien zijn trots moet inslikken en moet vechten voor zijn huwelijk.
En ja, de één moet misschien leren om die afwas te doen, terwijl een ander moet leren om het los te laten en te leven met wat viezigheid.
Al deze dingen kunnen veranderen in iemands leven en verschillende tweesprongen verschijnen in verschillende stadia voor verschillende mensen.
Sommige dingen zijn in beton gegoten; ze zijn voorbestemd om plaats te vinden en gebeuren, in welke vorm dan ook. Of beter gezegd: ze vinden plaats op het pad waarop we ons bevinden.
Maar we hebben wel de keuze om de hoogste manifestatie van onze lotsbestemming te vervullen: door te leren herkennen wanneer we uit alle macht moeten worstelen, alsmede waar deze worstelingen voor ons over zouden moeten gaan en wanneer we onze persoonlijke lotsbestemming eenvoudigweg op z'n beloop kunnen laten, zonder moeite, zonder zorgen, zonder "zou moeten", maar met diepe kalmte en aandachtige vreugde.
Reacties van Lezers
voor onze Nieuwsbrief