Conciërge
© Brendan Smialowski/AFP/Getty ImagesEen conciërge dweilt de vloer van het CIA-hoofdkwartier op 3 maart 2005 in Langley, Virginia.
Behoorden de malafide operaties van de CIA maar tot het verleden als gevolg van de misdaden die door de commissie-Church aan het licht waren gebracht, of, op zijn minst, de CIA onderworpen zou hebben aan de wet en publieke verantwoording. Maar dat mocht niet zo zijn.

Er kleven drie kernproblemen aan de CIA: haar doelstellingen, methoden en oncontroleerbaarheid. De operationele doelen bestaan uit datgene wat de CIA of de president van de Verenigde Staten op een bepaald moment in het belang van de VS acht, ongeacht de internationale - of Amerikaanse wetgeving. Zijn methoden zijn geheimzinnig en dubbelhartig. Het feit dat er geen verantwoording hoeft te worden afgelegd, betekent dat de CIA en de president het buitenlands beleid bepalen zonder enige openbare toetsing. Het Congres is een deurmat, een bijzaak.

Mike Pompeo, voormalig CIA-directeur, had het volgende te zeggen over zijn tijd bij de CIA:
"Ik was de directeur van de CIA. We waren aan het liegen, bedriegen en stelen. We hadden hele trainingen. Het herinnert je aan de glorie van het Amerikaanse experiment."
De CIA werd in 1947 opgericht als opvolger van het Office of Strategic Services (OSS). De OSS had in de Tweede Wereldoorlog twee verschillende rollen vervuld: inlichtingen en ontwrichting. De CIA nam beide rollen over. Enerzijds moest de CIA inlichtingen verstrekken aan de Amerikaanse regering. Aan de andere kant moest de CIA de "vijand" ondermijnen, dat wil zeggen, degene die de president of de CIA als vijand beschouwden, met behulp van een breed scala aan maatregelen: moordaanslagen, staatsgrepen, geënsceneerde onrust, bewapening van opstandelingen en andere middelen.

Deze laatste rol bleek verwoestend te zijn voor de stabiliteit in de wereld en de Amerikaanse rechtsorde. Het is een rol die de CIA vandaag de dag nog steeds vervult. In feite is de CIA een geheim leger van de VS, dat in staat is om overal ter wereld chaos te veroorzaken zonder ook maar enige verantwoording af te hoeven leggen.

Toen president Dwight Eisenhower besloot dat Afrika's rijzende politieke ster, de democratisch gekozen Patrice Lumumba van Zaïre (nu de Democratische Republiek Congo), de "vijand" was, spande de CIA samen bij zijn moord in 1961 en ondermijnde zo de democratische hoop voor Afrika. Hij was niet de laatste Afrikaanse president die door de CIA ten val zou worden gebracht.

De omvang van de voortdurende chaos die het gevolg is van misgelopen CIA-operaties is verbijsterend te noemen.

In zijn 77-jarige geschiedenis werd de CIA slechts één keer publiekelijk ter verantwoording geroepen, in 1975. In dat jaar leidde senator Frank Church uit Idaho een onderzoek van de Senaat dat de schokkende golf van moordaanslagen, staatsgrepen, destabilisering, surveillance en Mengele-achtige martelingen en medische "experimenten" van de CIA aan het licht bracht.

De onthulling door de commissie-Church van het schokkende wangedrag van de CIA werd onlangs opgetekend in een prachtig boek van onderzoeksjournalist James Risen, The Last Honest Man: The CIA, the FBI, the Mafia, and the Kennedys - and One Senator's Fight to Save Democracy.

Dat ene moment van toezicht was het gevolg van een zeldzame samenloop van gebeurtenissen.

In het jaar voor de instelling van de commissie-Church was Richard Nixon ten gevolge van het Watergate-schandaal ten val gebracht, met als gevolg een verzwakte positie van het Witte Huis. Als opvolger van Nixon was de ongekozen Gerald Ford, een voormalig Congreslid, niet geneigd om zich te verzetten tegen de toezichthoudende bevoegdheden van het Congres. Het Watergate-schandaal, onderzocht door de senaatscommissie-Ervin, had de Senaat ook sterker gemaakt en de waarde aangetoond van toezicht door de Senaat op machtsmisbruik door de uitvoerende macht. Cruciaal was dat de CIA op dat moment geleid werd door directeur William Colby, die de CIA-activiteiten wilde opschonen. In 1972 overleed ook FBI-directeur J. Edgar Hoover, die verantwoordelijk was voor wijdverspreide onrechtmatigheden die eveneens door de commissie-Church aan het licht waren gebracht.

In december 1974 publiceerde onderzoeksjournalist Seymour Hersh, zowel destijds als vandaag de dag een geweldige journalist met bronnen binnen de CIA, een verslag van illegale CIA-inlichtingenoperaties tegen de Amerikaanse anti-oorlogsbeweging. De toenmalige leider van de meerderheid in de Senaat, Mike Mansfield, een leider met ruggegraat, benoemde Church om de CIA te onderzoeken. Church zelf was een moedige, eerlijke, intelligente, onafhankelijk denkende en onverschrokken senator, eigenschappen die in de Amerikaanse politiek chronisch schaars zijn.

Behoorden de malafide operaties van de CIA maar tot het verleden als gevolg van de misdaden die door de commissie-Church aan het licht waren gebracht, of, op zijn minst, de CIA onderworpen zou hebben aan de wet en publieke verantwoording. Maar dat mocht niet zo zijn. De CIA was degene die het laatst lachte - of beter gezegd, de wereld tot tranen bracht - door zijn vooraanstaande rol in het Amerikaanse buitenlands beleid te handhaven, inclusief overzeese ontwrichting.

Sinds 1975 voert de CIA geheime operaties uit ter ondersteuning van islamitische jihadisten in Afghanistan, die Afghanistan volledig de vernieling in hebben geholpen en het onstaan van Al Qaida tot gevolg hebben gehad. De CIA heeft waarschijnlijk geheime operaties uitgevoerd in de Balkan tegen Servië, in de Kaukasus tegen Rusland en in Centraal-Azië tegen China, allemaal met behulp van door de CIA gesteunde jihadisten. In de jaren 2010 voerde de CIA dodelijke operaties uit om Bashir al-Assad in Syrië ten val te brengen, opnieuw met islamitische jihadisten. Al minstens 20 jaar is de CIA nauw betrokken bij het aanwakkeren van de groeiende catastrofe in Oekraïne, inclusief de gewelddadige omverwerping van de Oekraïense president Viktor Janoekovitsj in februari 2014, waardoor de verwoestende oorlog ontstond die Oekraïne nu teistert.

Wat is er bekend over deze operaties? Alleen de delen die klokkenluiders, enkele onverschrokken onderzoeksjournalisten, een handvol dappere wetenschappers en enkele buitenlandse regeringen ons hebben willen of kunnen vertellen, waarbij al deze potentiële getuigen weten dat ze mogelijk zware represailles van de Amerikaanse regering riskeren. Er wordt weinig tot geen verantwoording afgelegd door de Amerikaanse regering zelf, noch is er sprake van betekenisvol toezicht of terughoudendheid vanuit het Congres. Integendeel, de regering is steeds meer op obsessieve wijze heimelijk geworden en voert agressieve juridische acties uit tegen het openbaar maken van geheime informatie, zelfs wanneer, of vooral wanneer, die informatie de illegale acties van de regering zelf blootlegt.

Een enkele keer laat een voormalige Amerikaanse ambtenaar van zich horen, zoals toen Zbigniew Brzezinski onthulde dat hij Jimmy Carter had overgehaald om de CIA islamitische jihadisten te laten trainen om de regering van Afghanistan te destabiliseren, met als doel de Sovjet-Unie ertoe te bewegen dat land binnen te vallen.

In het geval van Syrië berichtte de New york Times in enkele artikelen in 2016 en 2017 dat de CIA ontwrichtende operaties uitvoerde om Syrië te destabiliseren en Assad omver te werpen, in opdracht van president Barack Obama. Dit betreft een geval van een vreselijk misleide CIA-operatie, overduidelijk in strijd met het internationaal recht, die een decennium van chaos, een escalerende regionale oorlog, honderdduizenden doden en miljoenen ontheemden heeft veroorzaakt, en toch wordt deze door de CIA geleide ramp niet één keer oprecht door het Witte Huis of het Congres erkend.

In het geval van Oekraïne weten we dat de VS een grote geheime rol heeft gespeeld bij de gewelddadige staatsgreep die Janoekovitsj ten val bracht en Oekraïne in een decennium van bloedvergieten stortte, maar tot op de dag van vandaag zijn we onbekend met de details. Rusland bood de wereld een kijkje in de keuken van de coup door een gesprek tussen Victoria Nuland, destijds de Amerikaanse vice-minister van Buitenlandse Zaken (nu adjunct-staatssecretaris voor Buitenlandse Zaken) en de ambassadeur van de VS in Oekraïne Geoffrey Pyatt (nu vice-minister van Buitenlandse Zaken) te onderscheppen en vervolgens openbaar te maken, waarin ze de regering na de coup in kaart brachten. Na de staatsgreep trainde de CIA heimelijk strijdkrachten voor speciale operaties van het regime dat de VS na de staatsgreep aan de macht hadden geholpen. De Amerikaanse regering zwijgt over de geheime CIA-operaties in Oekraïne.

We hebben goede redenen om aan te nemen dat CIA-agenten de vernietiging van de Nord Stream-pijpleiding uitvoerden, zoals uiteengezet door Seymour Hersh die nu als onafhankelijk verslaggever werkzaam is. In tegenstelling tot 1975, toen Hersh bij de New York Times werkte in een tijd dat de krant de regering nog ter verantwoording probeerde te roepen, neemt de Times nu niet eens de moeite om Hersh's verslag te onderzoeken.

Uiteraard is het erg lastig om de CIA publiekelijk ter verantwoording te roepen. Presidenten en het Congres proberen het niet eens. De reguliere media doen geen onderzoek naar de CIA en citeren liever "hoge, anonieme ambtenaren" en het officiële dekmantelverhaal. Zijn de reguliere media lui, omgekocht, bang voor hun reclame-inkomsten van het militair-industrieel complex, worden ze bedreigd, zijn ze onwetend, of al het bovenstaande? Wie het weet, mag het zeggen.

Er is een klein sprankje hoop te ontwaren. In 1975 werd de CIA geleid door een hervormer. Vandaag de dag wordt de CIA geleid door William Burns, een van Amerika's meest vooraanstaande diplomaten. Burns kent de waarheid over Oekraïne, omdat hij in 2008 ambassadeur in Rusland was en Washington inlichtte over de ernstige fout om de uitbreiding van de NAVO naar Oekraïne door te drukken. Gezien Burns' statuur en diplomatieke prestaties zou hij misschien de dringend noodzakelijke verantwoording steunen.

De omvang van de voortdurende chaos die het gevolg is van mislukte CIA-operaties is verbijsterend te noemen. In Afghanistan, Haïti, Syrië, Venezuela, Kosovo, Oekraïne en nog veel meer, blijven de nodeloos gevallen doden, instabiliteit en verwoesting die de CIA met haar ontwrichtende acties veroorzaakt, tot op de dag van vandaag aanhouden. De reguliere media, academische instellingen en het Congres zouden deze operaties zo goed mogelijk moeten onderzoeken en moeten eisen dat documenten worden vrijgegeven om democratische verantwoording mogelijk te maken.

Volgend jaar is het 50 jaar geleden dat de hoorzittingen van de commissie-Church plaatsvonden. Vijftig jaar later, met het precedent, de inspiratie en de leiding van de commissie-Church zelf, is het dringend tijd om de luiken te openen, de waarheid over de door de VS geleide chaos bloot te leggen en een nieuw tijdperk in te stappen waarin het Amerikaanse buitenlands beleid transparant en verantwoordingsplichtig wordt, onderworpen aan de rechtsstaat, zowel binnenlands als internationaal, en gericht op wereldvrede in plaats van op ondermijning van vermeende vijanden.
Over de auteur:
Jeffrey D. Sachs is hoogleraar en directeur van het Center for Sustainable Development aan Columbia University, waar hij van 2002 tot 2016 leiding gaf aan The Earth Institute. Hij is ook voorzitter van het UN Sustainable Development Solutions Network en commissaris van de UN Broadband Commission for Development. Hij adviseerde drie secretarissen-generaal van de Verenigde Naties en is momenteel SDG Advocate onder secretaris-generaal Antonio Guterres. Sachs is de auteur van, meest recent, A New Foreign Policy: Beyond American Exceptionalism (2020). Andere boeken van zijn hand omvatten: Building the New American Economy: Smart, Fair, and Sustainable (2017) en The Age of Sustainable Development (2015) met Ban Ki-moon.
Zie: https://www.commondreams.org/opinion/cia-destablizes-the-world