Zal de Oost-Afrikaanse slenk het continent splitsen en een nieuwe oceaan creëren, of zal het proces tot stilstand komen?
De Oost-Afrikaanse Slenk
© LuCaAr via Getty ImagesDe Oost-Afrikaanse slenk bestaat uit een netwerk van valleien dat zich uitstrekt van de Rode Zee tot Mozambique. Hier zien we gecultiveerde landbouwvelden in de Riftvallei van Ethiopië.
Een reusachtige kloof scheurt Afrika, het op één na grootste continent, langzaam uit elkaar. Deze depressie - bekend als de Oost-Afrikaanse slenk - bestaat volgens de Geological Society of London uit een netwerk van valleien dat zich uitstrekt over een lengte van zo'n 3500 kilometer, van de Rode Zee tot Mozambique.

Dus zal Afrika volledig uit elkaar scheuren, en zo ja, wanneer zou dat dan kunnen gebeuren? Om deze vraag te beantwoorden, kijken we naar de tektonische platen in de regio, de buitenste delen van het aardoppervlak die met elkaar kunnen botsen en bergen kunnen vormen, of uit elkaar kunnen schuiven waardoor enorme bekkens ontstaan.

Langs deze reusachtige scheur in Oost-Afrika trekt de Somalische tektonische plaat volgens het Earth Observatory van NASA oostwaarts weg van het grotere, oudere deel van het continent, de Nubische tektonische plaat. (De Somalische plaat wordt de Somalische plaat genoemd en de Nubische plaat wordt soms ook de Afrikaanse plaat genoemd).

De Somalische en Nubische platen scheiden zich ook af van de Arabische plaat in het noorden. Deze platen kruisen elkaar in de regio Afar in Ethiopië, waardoor een Y-vormig breukvlak ontstaat, aldus de Geological Society of London.

Een geleidelijke scheuring

De Oost-Afrikaanse slenk ontstond zo'n 35 miljoen jaar geleden tussen Arabië en de Hoorn van Afrika in het oostelijke deel van het continent, vertelde Cynthia Ebinger, die als voorzitter van de faculteit geologie verbonden is aan Tulane University in New Orleans, en een functie als wetenschappelijk adviseur vervult bij het Bureau of African Affairs van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, aan Live Science. Deze scheuring breidde zich in de loop der tijd naar het zuiden uit en reikte 25 miljoen jaar geleden tot het noorden van Kenia.

De kloof bestaat uit twee grotendeels parallelle breuklijnen in de aardkorst. De oostelijke kloof loopt door Ethiopië en Kenia, terwijl de westelijke kloof in een boog van Oeganda naar Malawi verloopt, aldus de Geological Society of London. De oostelijke tak is droog, terwijl de westelijke tak aan de rand van het Congolese regenwoud ligt, volgens NASA's Earth Observatory.

Het bestaan van de oostelijke en westelijke breuklijnen en de ontdekking van voor de kust gelegen gebieden met aardbevingen en vulkanen geven aan dat Afrika zich langzaam opent langs verschillende lijnen, die samen meer dan 6,35 millimeter per jaar bedragen, zei Ebinger.

"Het splijten gaat op dit moment heel langzaam, ongeveer zo snel als iemands teennagels groeien," vertelde Ken Macdonald, emeritus hoogleraar aardwetenschappen aan de Universiteit van Californië in Santa Barbara, aan Live Science.
Oost-Afrikaanse slenk kaart
© U.S. Geological surveyEen kaart waarop de grenzen van de tektonische platen (grijs) en de Oost-Afrikaanse slenk (stippellijnen) worden weergegeven.
Volgens de Geological Society of London is de Oost-Afrikaanse slenk waarschijnlijk ontstaan door hitte die omhoog stroomde uit de asthenosfeer - het hetere, zwakkere bovenste deel van de aardmantel - tussen Kenia en Ethiopië. Deze hitte zorgde ervoor dat de bovenliggende korst uitzette en opwelde, wat leidde tot uitrekking en verbrokkeling van het broze continentale gesteente. Dit zorgde voor aanzienlijke vulkanische activiteit, waaronder de vorming van de Kilimanjaro, de hoogste berg van Afrika, aldus NASA's Earth Observatory.

Als Afrika uit elkaar scheurt, bestaan er verschillende ideeën over hoe dat zou kunnen gebeuren. Volgens één scenario scheidt het grootste deel van de Somalische plaat zich af van de rest van het Afrikaanse continent, waartussen zich dan een zee vormt. Deze nieuwe landmassa zou Somalië, Eritrea, Djibouti en de oostelijke delen van Ethiopië, Kenia, Tanzania en Mozambique omvatten, aldus Ebinger. "Een ander scenario stelt dat alleen het oosten van Tanzania en Mozambique zich afscheiden," merkte Ebinger op.

Als het Afrikaanse continent inderdaad scheurt, "kan de scheur in Ethiopië en Kenia zich splitsen om een Somalische plaat te creëren binnen de komende 1 miljoen tot 5 miljoen jaar", aldus Ebinger.

Het is echter mogelijk dat Afrika niet in tweeën splitst. De geologische krachten die de breuk veroorzaken, zouden wel eens te langzaam kunnen blijken om de Somalische en Nubische platen van elkaar te scheiden, aldus Ebinger. Een opmerkelijk voorbeeld van een mislukte breuk elders op de wereld is de Midcontinent Rift, die ongeveer 3.000 km lang is en zich uitstrekt over het bovenste deel van het Midwesten van Noord-Amerika, volgens een evaluatie uit 2022 in het tijdschrift GSA Today.

"Wereldwijd markeren breuken die niet tot stand zijn gekomen de continentale landmassa's", aldus Ebinger.

De oostelijke tak van de Oost-Afrikaanse slenk is een falende kloof, volgens de Geological Society of London. De westelijke tak is echter nog steeds actief.

"Wat we niet weten is of dit scheuringsproces zich in het huidige tempo zal voortzetten om uiteindelijk een oceaanbekken te ontwikkelen, zoals de Rode Zee, en in een later stadium tot iets veel groters, zoals een kleine versie van de Atlantische Oceaan," zei Macdonald. "Of zou het kunnen versnellen en nog sneller plaatsvinden? Of zou het kunnen stagneren?"

Zie: https://www.livescience.com/planet-earth/geology/is-africa-splitting-into-two-continents