tambora volcano
Tambora vulkaan
Op 10 april 1815 barstte de Tambora vulkaan op het Indonesische eiland Soembawa uit (ten oosten van Java). Het was de grootte uitbarsting ooit door de mensheid waargenomen. De vulkaan verloor hierdoor eenderde van zijn hoogte en er ontstond een krater van zes kilometer doorsnee. Circa 100 kubieke kilometer aan puin en as werd hoog de atmosfeer in geslingerd. De vulkanische stof bleef hoog in de stratosfeer hangen, verspreidde zich over de hele wereld en zorgde het jaar erop voor 'het jaar zonder zomer'.

Rond de jaarwisseling 1815/16 werd in Italië en Hongarije bruine sneeuw waargenomen: sneeuw verontreinigd met vulkanische as. In de Verenigde Staten hing een 'droge nevel' die niet oploste door regen of wind en de zon zodanig verduisterde dat de lucht rood kleurde en zonnevlekken met het blote oog zichtbaar werden. De vulkaanuitbarsting viel samen met een periode van relatief lage zonneactiviteit: het Dalton-minimum.

In de zomer sloeg het weer regelmatig om en leek het winter, met sneeuw en ijs. In Noord-Amerika mislukte op veel plaatsen de oogst. Europa zuchtte onder de oorlogen van Napoleon. De zomer was nat en koud en ook hier mislukten veel oogsten. India en China leden onder een extreme zomermoesson. Op de zomer volgde een zeer strenge winter, opnieuw gevolgd door een koele zomer. Hongersnood en overstromingen leidden tot tyfus- en cholera-epidemieën en circa 200.000 mensen in Europa stierven aan de gevolgen van het klimaat.

Veel Europeanen emigreerden naar de Verenigde Staten en in Amerika had het slechte weer de trek naar het westen tot gevolg. Saillante details: de ontwikkeling van de fiets kreeg een impuls (de draisine, of houten loopfiets), omdat in 1816 en 1817 veel paarden van de kou en honger waren gestorven. Een aantal schrijvers verbleven bij de Britse auteur Lord Byron in Zwitserland, moesten door de kou de hele vakantie binnen blijven en bedachten toen de griezelklassiekers 'Frankenstein' en 'The Vampire'.