Afbeelding
Laten we gebeurtenissen van afgelopen week onder de loep nemen. Alhoewel deze voorvallen minder gevaarlijk uitpakten dan gedacht, is het toch handig om ook te bekijken wat voor een effect ze zouden kunnen hebben op de Nederlandse bevolking. Eerst een korte samenvatting van wat er is voorgevallen.

Ten eerste was er op donderdag 22 januari een bommelding op Leiden Centraal Station. Tweeënhalf uur lang is het station ontruimd geweest, zodat de Explosieven Opruimingsdienst (EOD) een verdacht 'pakketje' kon onderzoeken. Uiteindelijk bleek het loos alarm te zijn: Het 'pakketje' was een vuilniszak, met daarin een camera, die aan een paal was opgehangen. Tevens had de NS eerder op die dag ook al te maken met bommeldingen op stations in Amsterdam en Roosendaal. Ook bij die meldingen was er sprake van loos alarm.

De Telegraaf vermeldt dat het pakketje in Leiden in opdracht van een reclamebureau was opgehangen. Welk reclamebureau wordt niet genoemd, wel wordt er gezegd dat dit zou zijn gebeurd met toestemming van een medewerker van de NS. Vreemd genoeg, staat er in hetzelfde artikel dat noch de NS, noch ProRail, op de hoogte was van deze 'stunt'. Verder schrijft De Telegraaf:
De NS begrijpt de commotie die ontstond. ,Zeker in deze tijden zijn mensen extra alert op verdachte zaken. En veiligheid gaat voor", zegt de woordvoerster.
Zeker na de aanval op Charlie Hebdo in Parijs kort geleden zijn mensen inderdaad "extra alert op verdachte zaken", maar in hoeverre en op welke manier heeft deze verhoogde alertheid, al dan niet onnodig, een invloed op de psyche van de gemiddelde Nederlander?

Voordat we die vraag proberen te beantwoorden, laten we ook een blik werpen op wat er is voorgevallen op de avond van donderdag 29 januari. Kort samengevat, was er iets voor acht uur een 'gewapende' man (zijn pistool bleek later een nepwapen te zijn) het gebouw van de NOS binnengedrongen. Hij eiste zendtijd in het Journaal, en werd naar een lege studio gebracht. De bewaker probeerde zo hem de indruk te geven dat hij in het Journaal zou komen. Terwijl hij in deze studio met de bewaker in gesprek was, werd hij gefilmd. In de tussentijd werden NOS-medewerkers in veiligheid gebracht, en kort daarna werd de dader rond tien over acht overmeesterd en aangehouden door de politie. De opgenomen beelden zijn hieronder te bekijken:


De man bleek een 19-jarige eerstejaarsstudent scheikunde te zijn. Overigens had hij een dreigbrief bij zich waarin o.a. vermeld werd dat er radioactieve explosieven in het land geplaatst zijn. Ook stond er in deze brief dat er 98 hackers klaar staan voor een cyberaanval als de live-uitzending 'op enige manier verstoord wordt'. Uiteindelijk bleek hier niets van waar te zijn, aldus de student zelf. Wat zijn motief was is nog onduidelijk. De media geeft aan dat het hier om een 'lone wolf' gaat, een verwarde eenling die schade aanricht aan anderen. Het blijft uiteraard de vraag of hij inderdaad alleen handelde, of dat er mensen zijn die hem motiveerden om het gebouw te bestormen.

Maatregelen

In ieder geval, lijkt het ons belangrijk om te bekijken wat voor maatregelen werden voorgesteld als reactie op de recente aanval in Parijs en de recente gijzeling: Meer screening en een 'sterkere' politiekorps kunnen we dus hoogstwaarschijnlijk verwachten. Klinkt goed, zouden de meesten denken, de vraag is echter of een 'slippery slope' wel te vermijden is.

Hoe lang zal het duren totdat we, net als onze Belgische zuiderburen, op een gegeven moment sociale profielen van leerlingen op een school gaan screenen? Of - net zoals in het geval van de Franse 8-jarige jongen Ahmed - achtjarige kinderen ondervragen als we ze ervan verdenken terroristen te steunen? Oftewel - net zoals in het geval van de Amerikaanse 9-jarige jongen Terni - kinderen op de basisschool ervan beschuldigen dat zij anderen met geweld bedreigen, terwijl zij enkel speels gedrag tonen?

Paranoia Switch

Om terug te komen op onze vraag hoe 'beangstigende' gebeurtenissen onze psyche beïnvloeden, is het van belang om de term 'Paranoia Switch' te begrijpen. Deze term werd door Martha Stout, Ph.D, geïntroduceerd in haar boek The Paranoia Switch. Stout is een klinische psycholoog en werkzaam in Boston, V.S. Zij gebruikte haar jaren van ervaring als trauma-psycholoog om klinisch de ziekte van onze 'terreur cultuur', en diegenen die traumata manipuleren voor hun eigenbelang, te diagnosticeren.
Afbeelding
Boek 'The Paranoia Switch': "Hoe terreur ons brein herbedraadt en ons gedrag vervormt – en hoe we onze moed kunnen herkrijgen"
Hoe wij neurologisch beïnvloed worden door traumatische gebeurtenissen (zoals 9/11, de beschieting in Alphen a/d Rijn, aanval in Parijs, bommeldingen, NOS gijzeling, ISIS bedreigingen, enzovoorts) lijkt een belangrijk puzzelstuk te zijn indien wij beter willen begrijpen op welke manier zulke gebeurtenissen ons gedrag in de verkeerde richting kunnen sturen. Laten we bij het begin beginnen.

Traumatische gebeurtenissen overbelasten ons limbisch systeem. De verhoogde respons van onze amygdala, die de emotionele betekenis van de gebeurtenis registreert, leidt tot een verminderde respons van de hippocampus, die meestal prioriteit geeft aan gegevens en de hogere hersencentra toelaat samenhangende herinneringen te creëren, gebaseerd op hun emotionele betekenis.

Met andere woorden, traumatische gebeurtenissen worden niet geïntegreerd door de hogere hersencentra als volledige herinneringen, maar worden in plaats daarvan als niet-geïntegreerde fragmenten opgeslagen, voornamelijk als geïsoleerde beelden en sensaties. Deze herinneringen kunnen vervolgens worden 'geactiveerd' door soortgelijke beelden. Op deze manier kan een auto met een backfire ertoe leiden dat een oorlogsveteraan in een toestand van paranoia komt. Zijn "paranoia switch", oftewel paranoia 'schakelaar', wordt zo aangezet.
De meest overweldigende traumatische gebeurtenissen zijn niet de gebeurtenissen die veroorzaakt worden door een ongeluk (onbedoelde explosies of auto-ongelukken), of door [Moeder Natuur] (aardbevingen, vulkanen, enz.). Gebeurtenissen die het meest overdonderend zijn, zijn de opzettelijke daden van andere mensen, zoals een aanranding, gewelddadige ontvoering, verkrachting - of terrorisme. Het lijkt erop dat, om welke reden dan ook, we 'hardwired' zijn om vooral angstig te zijn voor schade, verlies, en pijn die veroorzaakt wordt door onze medemensen. Deze speciale variëteit van angst is het meest besmettelijke van allemaal." (Paranoia Switch, blz. 62)
We zijn genetisch geprogrammeerd bang te zijn voor juist die mensen (m.a.w. psychopathische individuen), die onze angst misbruiken door het te richten op een willekeurige en handige groep. Hitler gebruikte anarchisten, communisten, en joden. Sommige leiders lijken ''terroristen'', moslims, en critici van hun beleid, te gebruiken.

Stout definieert terrorisme als "geweld dat gepleegd wordt met het primaire doel om de geesten van de overlevende bevolking te manipuleren". Het creëert een paranoia switch in onze geesten, of zet er een aan als we er al een hebben. Zijn "meest gekoesterde ambitie is om ons psychologisch te beïnvloeden, om een gevoel van hulpeloosheid te geven aan individuele burgers, en onze hoop beetje bij beetje van ons af te nemen".

Het is op deze manier dat de 'Verborgen Machten' aan de top in staat zijn om een gehavend publiek in de richting van hun keuze te sturen. Echter, kunnen we ervoor zorgen dat al dat zaaien van angst niet op een dergelijke manier op ons zal inwerken door bewust te zijn van de effecten en het doel ervan, en door bewust te zijn van de tactieken van degenen die ons willen manipuleren.

Ook al is een terroristische aanslag rechtstreeks van invloed op slechts een zeer klein deel van de bevolking, kan het hele land de effecten ervan voelen. Dit fenomeen, ook wel limbische resonantie genoemd, wordt veroorzaakt door ons limbisch systeem. Zo kan het trauma van een terroristische gebeurtenis besmettelijk zijn. We worden allemaal beïnvloed door de emotionele toestand van de mensen om ons heen; we worden allemaal getraumatiseerd.

De horror die de slachtoffers en nabestaanden hebben meegemaakt in de afgelopen terroristische aanvallen, alsook in de gebeurtenissen in dit land, heeft op ons allemaal een onbewust effect. Als wij eenmaal gemakkelijk in een toestand van paranoia kunnen verkeren, kunnen wij toestemmen met allerlei soorten maatregelen die onze vrijheid stap voor stap zullen beperken. Daar moeten we voor oppassen.