droogte nederland
© NU.nl/Ben Saanen
Door de aanhoudende droogte moeten akkerbouwers al weken hun land besproeien om te zorgen dat hun gewassen kunnen blijven groeien. Vooral in het westen van het land is dat een probleem. Daar mengt zilt zeewater zich met grondwater, waardoor boeren niet meer kunnen beregenen omdat ze anders zout water over hun gewassen sproeien.
Ruim twee weken geleden was Claude van Dongen, bestuurder van LTO, nog hoopvol. Hij gaf aan dat boeren extra kosten zouden moeten maken vanwege het beregenen van hun land, maar dat ze die investering ook weer terug zouden verdienen door een hogere prijs te vragen voor hun producten.

Inmiddels is hij een stuk pessimistischer. Het langdurig uitblijven van neerslag kan voor boeren het einde van hun oogst betekenen. Een mislukte oogst dreigt vooral in delen van Noord-Holland en Zeeland.

"Daar waar nog het oppervlaktewater gebruikt mag worden om te beregenen, gebeurt dat nog volop. Maar dat kan niet overal", vertelt Van Dongen.

"In delen van Zeeland en Noord-Holland, dan moet je denken aan de lager gelegen gebieden dicht bij zee, wordt er kwelwater vanuit zee omhoog gedrukt. Normaal gesproken zakt regenwater in de grond en drukt daarmee dat kwelwater terug, maar doordat het al zo lang niet meer heeft geregend is dat zoete grondwater er amper meer. Met het zoute water wil je niet het land besproeien. Dat is voor de huidige oogst slecht, maar ook voor de toekomst niet goed, want al dat zout gaat in de grond zitten."

Rivieren

Dat zoute water komt niet alleen via het grondwater omhoog, het stroomt ook via de Nieuwe Waterweg, de Nieuwe Maas en de Hollandsche IJssel het westen van het land in. Als er vanaf de Rijn genoeg aanvoer van zoet water is, wordt dat zoute water teruggedrongen naar zee, maar nu de watertoevoer in de Rijn daalt kan het zeewater dieper landinwaarts komen.

Om dat proces tegen te gaan wordt er vanuit het Amsterdam-Rijnkanaal zoet water naar het westen van het land gepompt. Daar profiteert de akker- en tuinbouw van, maar dat zoete water bereikt niet alle boeren, geeft Van Dongen aan.

"Die boeren kunnen heel weinig. Er wordt wel eens met vrachtwagens zoet water aangevoerd, maar dat is niet weken vol te houden. Nu de droogte al weken en op sommige plekken al maanden duurt, wordt het problematisch. De schade zal voor boeren die niet kunnen beregenen heel groot zijn."

Herfst

Of de oogst van die boeren alleen dit jaar is mislukt, of dat de droogte ook gevolgen heeft voor latere oogsten, hangt volgens Van Dongen af van de neerslag die in de herfst valt.

"De uitdaging ligt bij het terugdrukken van zilt grondwater in het najaar. Door niet alle neerslag gelijk af te voeren, maar ook even vast te houden, bijvoorbeeld in sloten of in reservoirs, kan het zoete regenwater voor tegendruk zorgen. Op die manier moeten boeren proberen de balans te herstellen."

Volgens het KNMI houdt de droogte nog wel even aan. Donderdag zou er een bui kunnen vallen, maar er zal dan zeker niet genoeg neerslag vallen om het neerslagtekort weg te werken. Het KNMI wil niet verder kijken dan tot het einde van de week, omdat verder vooruitkijken een te onzekere voorspelling op zou leveren.

Het neerslagtekort van deze zomer nadert het tekort zoals dat eind juli 1976 was. Dat jaar was een recordjaar voor wat betreft de droogte, maar met name augustus was toen een droge maand. De huidige zomer is dus vooralsnog geen record. Daarvoor moet in augustus ook nog amper neerslag vallen.

droogte nederland
© NU.nlDe droogte zorgt voor scheuren in de grond en gewassen die slap hangen.
Te laat

Maar ook al zou augustus een neerslagrijke maand worden; voor de oogst van veel boeren komt dat waarschijnlijk te laat. Ook Van Dongen, zelf melkveehouder en akkerbouwer, heeft al een deel van zijn oogst af moeten schrijven. "Ik zie wel dat er wat maispercelen verloren zijn gegaan. Gelukkig is het in mijn geval maar een klein gebied. Ik heb er ook bewust voor gekozen om het niet te beregenen, omdat de investering te groot zou zijn ten opzichte van de opbrengst."

Een algeheel beregeningsverbod - zowel uit oppervlakte - als grondwater - is in grote delen van het land nog niet van kracht. Maar Van Dongen sluit niet uit dat dit vanaf woensdag, als de Landelijke Commissie Waterverdeling weer bij elkaar komt, wel wordt ingesteld. De verdringingsreeks zou dan in werking treden en dat betekent dat bijvoorbeeld onomkeerbare schade aan de natuur voorgaat op de belangen van agrariërs.

Van Dongen is fel tegen zo'n landelijk verbod. "Ik snap dat de natuur niet te snel moet verdrogen, maar je kan niet zomaar de hele landbouw plat leggen. Dit soort keuzes kunnen genomen worden, maar daarmee offer je wel de hele landbouwsector op."