Contouren kasteel Noordbroek
© Aerophoto Eelde
De aanhoudende droogte heeft sporen onthuld van een middeleeuws bolwerk bij het Groningse Noordlaren. Archeoloog Diana Spiekhout is onder de indruk van de luchtfoto's. ,,Dat de contouren zo scherp zichtbaar zijn, is zeldzaam.''

Op recente luchtfoto's van Aerophoto Eelde zijn nu cirkelvormige patronen zichtbaar. Dat komt doordat de middeleeuwse grachten meer water vasthouden dan het kurkdroge land er omheen.

Archeoloog Diana Spiekhout promoveert binnenkort bij het Kenniscentrum Landschap aan de Rijksuniversiteit Groningen op haar onderzoek naar middeleeuwse kastelen in Noordoost-Nederland. Van dit terrein wist ze al dat het er lag. Ze schreef er zelfs een wetenschappelijk artikel over. De contouren zijn op reliëfkaarten van het gebied ook wel te zien, maar lang niet zo scherp als nu is blootgelegd door de droogte.

Het kasteel, een middeleeuws verdedigingswerk, is volgens Spiekhout mogelijk gebouwd rond 1400 door de bisschop van Utrecht, Frederik van Blankenheim. Hij voelde zich bedreigd door de stad Groningen, die een in zijn ogen te autonome rol in het gebied ging spelen. ,,Hij probeerde de stad te bezetten, maar dat lukte niet. Hoe pak je de stad dan aan? Door handelswegen af te sluiten'', legt de onderzoeker uit.

,,Dit kasteel en de twee kilometer lange landweer - een verdedigingslinie van wallen en grachten - zorgde ervoor dat je het moerassige gebied maar via één hevig bewaakte weg kon doorkruisen. Er huisde een enorm leger van Van Blankenheim en zijn onderdanen.'' Het plan van de bisschop werkte: Groningen ondervond er hinder van en moest zich weer naar zijn wensen schikken.

Waardevol

In historische literatuur had ze al gelezen over de indrukwekkend lange landweer in Noordlaren, maar nu is die verdedigingslinie ook zichtbaar op de luchtfoto's. ,,Die foto's zijn erg waardevol'', zegt Spiekhout. Vooral omdat zij als archeoloog in Nederland niet zonder meer veldonderzoek kan doen. ,,Dit terrein is beschermd, daar kun je niet zomaar opgravingen doen. Dit soort luchtfoto's helpt bij onderzoek naar het Nederlands erfgoed, want dat is wat we op de beelden zien.''

Spiekhout verwacht dat er door de droogte in de rest van Nederland wellicht nog meer historische pareltjes komen 'bovendrijven', zoals vorige maand contouren van oude akkers werden blootgelegd. ,,Met deze ontzettende droogte is het de moeite waard als wetenschappers de luchtfoto's van dit jaar gaan doorspitten.''

Ook historische akkers worden weer zichtbaar door de droogte: