Jordan Peterson
© Courtesy of Jordan PetersonJordan Peterson, auteur van "12 Rules for Life: An Antidote to Chaos"
Jordan Peterson is onze toergids voor de moderne wereld

Jordan Peterson is mogelijkerwijs de meest invloedrijke publieke intellectueel van nu, hij is slechts in twee jaar tijd beroemd geworden na een lange carrière als academicus en praktiserend klinisch psycholoog. Hij bestormde het mediatoneel met een hard standpunt over gedwongen taalgebruik, opgelegd door een wet in Canada. Vervolgens werd hij een symbool van verzet tegen de woeste excessen van postmoderne identiteitspolitiek.

De media moeten dit nog uitdokteren, maar hun honende aanvallen op hem hebben een leeuw losgelaten.

Nu reist hij door het land en de wereld, theaters zijn uitverkocht alsof hij een rockstar is, tickets die verkocht worden voor $60 tot $300 per stuk, naast hoeden en t-shirts die in de lobby grif van de hand gaan en een lange rij mensen die foto's willen voor hun sociale profiel. Hij heeft net nog eens 50 optredens vastgelegd, in aanvulling op de 50 optredens die momenteel op de lijst staan, en de locaties worden wekelijks groter.


Commentaar: Op 30 oktober a.s. geeft Jordan Peterson een 'theatercollege' in het DelaMar theater in Amsterdam, maar er zijn alleen nog maar Platinum- en VIP-kaarten beschikbaar.


Bedenkt u eens: U kunt tickets kopen om te luisteren naar de gedachten van een rustige klassiek liberale intellectueel op StubHub!

Het is allemaal echt moeilijk te geloven of zelfs voor te stellen. Voor diegenen onder ons die in ideeën geloven - in een tijdperk waarin vrijheid van meningsuiting en gedachte zeldzaam zijn in de academische wereld en de mediacultuur alle ideeën terugvoert tot boze soundbites en partizaanse politiek - is dit een gigantisch bemoedigend fenomeen. Het komt erop neer dat serieus gedachtegoed niet aan het uitsterven is; in tegendeel, er is zo'n grote vraag naar doordringende en diepzinnige ideeën dat gewone mensen bereid zijn om ervoor te betalen.

Een zonderling figuur

Het klopt waarschijnlijk dat Noam Chomsky een dergelijk theater had kunnen vullen toen de Vietnamoorlog in volle gang was. Wellicht gold hetzelfde voor William F. Buckley op een bepaald moment in zijn carrière. Maar ik ben er niet zeker van of beiden op toer zouden zijn gegaan en avond na avond, maand na maand, duizenden zitplaatsen met betalende klanten gevuld zouden hebben. Ayn Rand is mogelijk een ander geval, maar ik betwijfel of haar demografische aantrekkingskracht zo immens en gevarieerd zou zijn geweest.

Ik probeer me een andere intellectueel te bedenken die nog leeft - een pure intellectueel, niet een komiek, een topsporter of musicus of een stemmingsmakende politiek commentator - die het huis vol krijgt met 3000 mensen die geld neerleggen om naar hem te kijken. Misschien heb ik iemand overgeslagen, maar ik weet niet wie.

En dus vraag je je af wat er werkelijk achter deze opmerkelijke opkomst van deze man en zijn show steekt. Als je hem opzoekt, dan is er geen gebrek aan opiniestukken die suggereren dat het bij Peterson allemaal gaat om boosheid, wrok tegen de moderniteit, een paar rebellerende en wellicht bekrompen reactiebewegingen en autoritarisme.

Het probleem met deze beweringen is dat er geen flintertje bewijs is dat die beweringen staaft; ze kunnen snel en meteen ontzenuwd worden door blootstelling aan het Peterson-corpus, ofwel op video of in geschrift.

Verschijining

Gisteravond woonde ik een lezing bij op een locatie buiten Hartford, Connecticut. Het leek erop dat elke zitplaats van de show bezet was: mensen van allerlei pluimage, maar merendeels neigden ze naar jongeren. Een geen-video-beleid werd aangekondigd, anders zou ons zicht geblokkeerd zijn door honderden 90 minuten lang omhooggehouden mobiele telefoons.

De presentator zei verder dat geen enkele vorm van onderbreking toegestaan zou worden, onder geen enkele omstandigheid. Mensen juichten en ik was er een van. I denk dat we allemaal behoorlijk onze buik vol hebben van tribale oorlogen die worden gestreden met schreeuwen, protestborden en boosheid. We kwamen om te luisteren en leren. Dat is alles.

De persoon die de avond opende was Dave Rubin (die mij onlangs interviewde). Hij warmde de menigte op bedreven manier op met een introductie, een geliefde held waardig. De menigte juichte bij iedere zin. Rubin weet waarom mensen hier zijn. Hij weet wat Peterson betekent voor deze generatie. Hij weet dat iedere aanwezige Petersons YouTube-video's heeft bekeken en zijn mega-best verkochte boek 12 Rules heeft aangeschaft.

Toen kwam Peterson het toneel op en openbaarde een authentiek gevoel van dankbaarheid en waardering voor diegenen die 90 minuten gewoon naar hem kwamen luisteren. Hij had geen magisch openingsverhaal om mensen op dreef te brengen. In tegendeel, hij leek erop gebrand om de verwachtingen te temperen. Hij begon met wat bescheiden observaties over de toer en zijn boek, de vreemde positie waarin hij zichzelf bevindt en een paar fascinerende anekdotes uit zijn lange carrière gelardeerd met wat vignets uit de politieke en economische geschiedenis.

Hij is soms onopzettelijk geestig, dus lachte het publiek soms op toegenegen wijze. Daardoor moest hij dan weer lachen en vroeg zich dan vervolgens hardop af waarom mensen dachten dat wat hij zei grappig was.

Zijn bescheidenheid is vertederend, werkelijk een model. Hij weigert absoluut om wat voor soort manipulatieve demagogie dan ook aan te wenden en dat is een fantastische opluchting. Binnen de eerste 10 minuten maakte hij duidelijk dat als iemand gekomen was om stennis te schoppen hij of zij zwaar teleurgesteld zou worden.

Dit is niet een politieke betoging. Het is geen cult. Het is geen religie. Het is niet in het leven geroepen voor een politiek doel. Het gaat niet eens om Peterson. Deze show draait om serieuze ideeën en om niets anders. Zijn enige doelstelling is om diepgaande gedachten over het leven, zingeving, doelen en de toekomst van ons allemaal op deze aarde die we zoals hij ons op het hart drukte niet levend zullen verlaten, te stimuleren.

Improvisatie

Een boeiend aspect van het luisteren naar Peterson op elke locatie is louter om zijn ongewone eruditie te observeren. Zijn vocabulaire is gigantisch en zonder moeite wordt het overgebracht van de geest naar de stem, stromende van zin naar zin met een doordringende kracht die bijna grenzeloos lijkt te zijn, zonder een enkele uiting van "eh" of "hmmm".

Geleidelijk doet hij met een krachtig innerlijk vuur de inhoud van zijn geest uit de doeken, daar het bij het grootse onderwerp van het begrijpen en het navigeren van onszelf en de wereld om ons heen, hoort. Het is niet duidelijk of hij een bepaald plan had voor wat hij die avond wilde zeggen, maar wellicht had hij er een: al dan niet, zijn speech is elke keer anders.

Het doet aan alsof hij improviseert. Het hele pakket is niets anders dan ontzagwekkend en des te meer omdat Peterson zelf niet bijzonder geïnteresseerd is in zijn persoolijk talent; voor hem gaat het allemaal om inzicht en het begrijpen. Hij heeft ontzag voor de kans om te doen wat hij het beste kan: doceren en raadgeven.

Hoop

Toen de speech eenmaal op gang kwam, koos hij er eerst voor om over dingen over de wereld die je niet aantreft in de krantenkoppen te praten. Als je een krant oppakt zou je denken dat alles om ons heen in elkaar stort. Maar als je naar de data kijkt, dan is wat je ontwaart heel anders.

Armoede neemt af in een tempo zoals nooit eerder gezien in de geschiedenis. Vele dodelijk ziekten worden uitgeroeid. Oorlog komt minder dan ooit voor. Geweld is dalende. Technologie heeft informatie naar de massa's gebracht. De levensstandaard rond de wereld - zelfs waar het nooit eerder in wat voor vorm dan ook bestond - stijgt in een verbazingwekkend tempo. Er is slechts een uitzondering: daar waar politiek totalitarisme mensen onderdrukt.

En hier begon hij uit te wijden. Het voldoet niet om de fenomenale statistieken over de verbetering van de menselijke gesteldheid op te ratelen. We moeten het "waarom" begrijpen. Zijn antwoord was glashelder. Toenemende vrijheid boort creativiteit aan binnen de structuren van kapitalistische instituties die mensen aanmoedigen om netwerken van productiviteit, samenwerking en geweldige prestaties aan te gaan.

Op dit punt aanbeland beluisterde ik zijn duidelijkste statement over zijn ideologische geloften tot nu toe. Hij is een voorstander van vrijheid voor de mens en mensenrechten, een liberaal in de klassieke betekenis van het woord, dat houdt in, een oprechte liberaal die gelooft in de vrijheid van meningsuiting, vereniging en handel. Het lijkt alsof het nogal eenvoudig te observeren is, maar blijkbaar niet.

Hij is een felle criticus van conventioneel links en wordt daardoor brutaal behandeld door de mainstream media met talloze spreekbuizen die proberen zijn innerlijke boosaardigheid eruit te vissen. Wat ongelofelijk is, is dat hij besmeurd wordt alsof hij een of andere geheime rechtse agenda heeft om de weg te banen voor een of andere autoritaire (of racistische, vrouwonvriendelijke, of je zegt het maar) overname; het meest absurde is dat hij, zonder een spoortje bewijs, beschuldigd wordt van het kritiekloos werken voor alt right.

Waarheid

De laatste bewering is echt ergerlijk. Als hij wel iets heeft gedaan, dan is het zijn herculische werk om mensen weg te trekken van zowel rechtse als linkse versies van identitair collectivisme. Mensen die zich zorgen maken over de opkomst van identitair nationalisme en racisme als een reactie op sociaal-democratisch links zouden hem bijzonder dankbaar moeten zijn, daar hij uiteenzet dat er een liberaal alternatief is.

Hier heb je een man die op het toneel stond en langdurig sprak over twee vormen van giftig totalitarisme dat de 20e eeuw vernietigde: communisme en nazisme. Hij spoorde eenieder aan om twee geweldige boeken van auteurs die immens leden onder hun afwijkende mening over het regime te lezen: Solzjenitsyns Goelag archipel en Frankls De zin van het bestaan. Dit is geen extremistische literatuur, maar dient om de morele kern van wat het betekent om naar waarheid te leven en de leugen te weerstaan, zelfs als dit immens persoonlijk lijden inhoudt.

Op dit punt aangekomen onthulde hij veel van wat hem daadwerkelijk voortbeweegt. Hij legde uit dat zijn studie naar het totalitair bloedvergieten van de 20e eeuw hem toonde dat in alle moderne gevallen van absoluut despotisme het niet echt ging om slechte personen die goede mensen naar de hel leidde. Deze ervaringen draaiden om de bereidheid van gigantisch grote aantallen mensen om de leider heen die opgedragen werden om te liegen door de leider - of op zijn minst om ervan af te zien om de waarheid te spreken - omdat ze de overtuiging om de waarheid te verkondigen ontbeerden of te lui waren of bang waren voor de consequenties.

De leugen, zei hij, is de reden voor het verlies van vrijheid en het goede leven. Het omgekeerde is ook waar. De sleutel tot het opbouwen en in stand houden van vrijheid is het denken en spreken van waarheid, zelfs als je met een wereld die de neiging heeft om die waarheid te negeren en te bagatelliseren botst.

Vanaf dit moment in zijn lezing ging het publiek een nieuw niveau van betrokkenheid aan. Volkomen aandachtig. Monden wijd open. Niemand keek naar zijn telefoon. Iedereen stil. En dat duurde nog een vol uur terwijl Petersons geest door meer geschiedenis, filosofie, sociologie, economie en morele psychologie reisde.

Terwijl ik er later over nadacht werd ik getroffen door het feit dat deze 90 minuten durende krachttoer zo goed als neerkwam op een opleiding aan de hogeschool met dit onderscheid: Studenten leren dit materiaal simpelweg niet in de geregimenteerde en door een agenda ingegeven onderwijsinstellingen van nu. Peterson zegt niet echt nieuwe en verbazingwekkend innovatieve dingen, hoewel er sprake is van meer dan genoeg inzichten. Maar hij zegt ware en werkelijk nuttige dingen die naar voren kwamen vanuit een oprechte zoektocht naar waarheid.

Geloof

Hij toonde aan hoe de zoektocht naar de waarheid eruit ziet in zijn riedel over het geloof. Het speelt het op een bepaalde manier klaar om met diep respect te kijken naar religieuze narratieven, zonder een ongeloofwaardige vroomheid te pushen die de studenten van nu tendentieus en eentonig zouden vinden.

Zijn commentaar op Genesis wat nu beroemd is kwam op me over als werkelijk creatief, samen met de redenering dat de sleutel tot het westerse geloof zijn overtuiging is dat mensen zijn geschapen naar het (even)beeld van God - met een Goddelijke vonk en in het bezit zijnde van sommige kenmerken van creatieve kracht die leidde tot de vondst van de wereld zelf. Als we dat verhaal kwijtraken dan riskeren we de verwoesting van de diepste culturele grondslag die onze vrijheid, rechten en welvaart onderbouwt.

Zijn punt is niet dat studenten religieuze dogma onderwezen moeten worden. Zijn punt was eerder dat een echte opleiding niet tot nihilisme moet leiden, maar tot een model voor zingeving dat ons de manier waarop we onze levens leiden ingeeft. Het voldoet niet om gewoon maar alles af te breken en studenten slechts in macht - goed of slecht - als het enige echte te laten geloven. Onderwijsgevenden en intellectuelen hebben de plicht om de zoektocht naar waarheid aan te wakkeren en om hun bij de ontdekking van het goede in hun eigen leven en de wereld om hen heen te assisteren.

Hij gaf de volgende heldere illustratie van het leven van een afgestudeerd persoon die net de werkomgeving met al zijn gewiekstheid en het normale leven met alle verwarring en uitdagingen was binnengestapt. Stelt u zich een helikopter voor die een 22-jarige in het midden van de oceaan dropt en de piloot schreeuwt door een megafoon: "Nu moet je terug naar de kust!"

Dit is de situatie waarin jonge mensen zichzelf nu bevinden. Daarom heeft Petersons roep om heldhaftige verantwoordelijkheid zoveel weerklank.

Zingeving

Tenslotte kwam hij uit bij de issue van de zin van het leven en de behoefte aan avontuur, ietwat in een cirkel teruggaand naar zijn lijst van moderne prestaties voor het welzijn van de mens. Menselijke prestaties kwamen tot stand omdat mensen aan een onmogelijk idee waren toegewijd. Ze namen risico's. Ze weerstonden hun diepste angsten. Ze overwonnen afgunst, bureaucratie, twijfels en laster. Ze stonden voor waarheid. En ze werden daar heel waarschijnlijk niet om geprezen. Maar ze hadden en hebben een leven vol avontuur en zingeving.

Dat zouden we allemaal moeten doen.

Nu vraagt u zich wellicht af wat de politiek hiermee te maken heeft. Als leden van de mainstream pers die deze man besmeurt als niets anders dan iemand die hand- en spandiensten verricht voor de titanische verschuiving in de landelijke politiek en wereldpolitiek dit nu lezen, wees op de hoogte van het volgende: Hij heeft het extreem verduidelijkt: De sleutel tot een goed leven vindt men niet in de politiek, men vindt het van binnen.

En weet u? Het publiek juichte. Juichte! Wat zegt ons dit over wat er op deze evenementen plaatsvindt? In ieder geval zegt het me dat mijn eerste indruk van hem van twee jaar geleden er volledig naast zat.

Ik schaam me dat ik moet toegeven dat ik dacht dat hij weer zo'n ambitieus politiek expert was, een man die onze boosheid zou uitbuiten om een cult om hem heen te vergaren. Ik had het bij het totaal verkeerde eind. Mijn aanname weerspiegelde mijn eigen uitputting door deze modus van publieke manipulatie die altijd desintegreert tot een onkiese persoonlijkheidscult of financieel spektakel.

Daar gaat het bij Peterson niet om. Zoals hij zelf geleidelijk heeft geleerd is zijn stem onderdeel van een lange rij liberale intellectuelen - zelfs als hij boven de meesten in de geschiedenis uitstijgt - present om mensen aan te sporen om zich te wenden tot vrede, tolerantie, persoonlijke heldhaftigheid en waarheid, zodat we op dienstbare wijze onze dagen op aarde het beste zullen gebruiken.

Het eindigt

Elke grootse demagoog heeft een ingeoefend en inspirerend slot van zijn speech, iets om mensen de wens mee te geven om iets lukraaks te doen en toewijding aan de persoon die hen daartoe aanzette te inspireren. Opnieuw overtrof Peterson alle verwachtingen. Hij behield zijn zachte manier van presenteren die hij tijdens zijn hele speech had gebezigd en eindigde met het laatste punt: een goed mens zijn, een geweldig leven leiden en goed kunnen opschieten met anderen. Vervolgens wachtte hij een aantal seconden en zei toen zachtjes, "En dat is voorlopig alles."

Het publiek stond onmiddellijk al applaudisserend op, uit respect voor de man, maar vooral uit respect voor zijn boodschap. Terwijl ik wachtte om achter de coulissen te verdwijnen, vroeg ik drie jonge mannen waarom ze naar dit evenement waren gekomen. De eerste, een ouderejaarsstudent techniek zei heel snel: "Ik zoek naar de zin van het leven." Zijn twee collega's waren het daar mee eens. Dat was het begin en het einde ervan. Ze waren blij en opgewonden om hier te zijn.

Politici beloofden om ons een zinvol leven te geven. Dat was een mislukking. Nu moeten we het ergens anders ontdekken. Zoals de dichter Virgil Dante door de hemel, het vagevuur en de hel leidde, is Jordan Peterson de toergids van de moderne wereld in zijn confrontatie met ons innerlijk.
Over de auteur

Jeffrey Tucker is directeur redactionele artikelen van het American Institue for Economic Research. Hij is de auteur van vijf boeken, inclusief Right-Wing Collectivism: The Other Threat to Liberty.