picnics in Sweden
Als er één land intrigeert in deze corona-crisis, dan is dat wel Zweden. Dat land ging nooit in lockdown en werd daarvoor verguisd, maar de kritiek lijkt voorbarig geweest. De curve is er onder controle, de economie minder geschaad en de bevolking mentaal minder vermoeid. Wat kunnen we daaruit leren? Een gesprek met epidemioloog Emma Frans (38) van het gereputeerde Karolinska Instituut in Stockholm.

Emma Frans werd in haar vaderland ooit de grappigste Zweed op sociale media genoemd. ,,Da's overdreven", glimlacht ze. Al ontkent ze zeker niet dat ze het tof vindt dat ze ooit die bijnaam kreeg. ,,Waarom zouden wetenschappers altijd ernstig moeten zijn? Met humor bereik je meer mensen dan met droge feiten." Wetenschap laagdrempelig vertalen naar de massa: Frans heeft er haar levensmissie van gemaakt. Ze schreef twee boeken en werd in 2017 verkozen tot 'Stem van het Jaar' en tot 'Leraar van het Volk' in 2017 en nog eens in 2019.

In het coronadebat in haar land is ze een prominente stem en bovendien één die genuanceerd naar de Zweedse strategie kijkt. ,,Ik zal nooit zeggen dat onze strategie de beste is en dat andere landen fout zitten. Er zijn bij ons ook veel mensen gestorven en het virus heeft lelijk huis gehouden, maar ik geloof wel dat Zweden een voorsprong heeft genomen op heel wat andere Westerse landen.''

Hoezo?

,,De meeste Westerse landen hebben naar China gekeken en hebben die aanpak gekopieerd: een lockdown om het virus te bestrijden. In een gesloten samenleving zoals de Chinese kan dat een haalbare strategie zijn, maar in een open samenleving zoals de onze roept dat weerstand op en vergt het veel van de bevolking. Misschien zelfs te veel. Bovendien is een exit uit zo'n lockdown niet duidelijk. Men zegt vaak dat Zweden enkel heeft gekozen voor groepsimmuniteit of dat we de economie boven de volksgezondheid hebben geplaatst, maar dat klopt niet. Wij hebben vanaf de start ingezien dat we met het virus zouden moeten leren samenleven voor een lange periode. Niet enkele maanden, maar jaren. De strijd tegen dit virus is een marathon. Zweden is nu goed voorbereid op die marathon en heeft een tempo gevonden waardoor we kunnen blijven lopen. Landen die zeer strenge maatregelen hebben genomen, zijn al sprintend aan de marathon begonnen en zijn nu buiten adem.''

Maakt u zich sterk dat Zweden het virus onder controle heeft?

,,Nee. Dat kan geen enkel land zeggen. Onze curve is nu wel erg laag, we traceren nieuwe besmettingen beter dan in maart en april - toen lag het contactonderzoek bij ons helemaal op zijn gat - en we testen breder. Toch zouden ook wij binnen enkele weken opflakkeringen kunnen zien zoals bij jullie of in de rest van Europa. We zien bij Zweedse jongeren al opnieuw een lichte stijging, bijvoorbeeld. Wat ik echter wel weet, is dat we in Zweden de bevolking meer perspectief kunnen bieden. Er is meer zekerheid over wat komen gaat. Iedereen weet dat er geen lockdown komt en dat de regels dezelfde zullen blijven, wat er ook gebeurt. Al sinds de eerste uitbraak in maart hanteert Zweden hetzelfde beleid. Die consistentie zorgt voor rust bij ondernemers en burgers. Zij zitten niet voortdurend met de vraag: 'Wat als...?'"

Zijn de regels dan nooit gewijzigd?

,,Amper. En voor alle duidelijkheid: we hébben regels. In het café mag je bijvoorbeeld niet aan de bar bestellen, winkels moeten het aantal klanten per vierkante meter beperken, er wordt sterk aangeraden om thuis te werken en de middelbare scholen hebben lange tijd aan afstandsonderwijs gedaan. Voor de rest doen wij wat de WHO aanraadt: handen wassen en afstand houden. Die regels zijn er echter allemaal om de samenleving zo normaal mogelijk te houden. Ik denk dat veel landen de impact van draconische maatregelen als een lockdown onderschat hebben. En ze hebben de waarde overschat, want je krijgt zeer moeilijk grip op dit virus. Zelfs met verregaande maatregelen. Kijk naar Nieuw-Zeeland. Daar heeft men de grenzen hermetisch gesloten en hadden ze meer dan honderd dagen geen besmetting, tot er vorige week plots toch weer een geval opdook. Het toont aan dat het een utopie is om dat virus helemaal uit de samenleving te bannen, toch niet zonder vaccin. Men zal zich in Nieuw-Zeeland de vraag moeten stellen: gaan we nog een volledig jaar alle grenzen dicht houden? Of zoeken we een manier om te leven met het virus?"


Commentaar: En hoe zit het met de griep en de gevolgen daarvan, waaraan vele mensen jaarlijks sterven? Ging de samenleving toen op slot?

Zie ook:

Zou u in Zweden in met 10 vrienden naar het café gaan?

,,Ja, maar als ik dat hier doe, dan zou ik erop aangesproken worden. Mijn vrienden zouden zelfs weigeren om te komen, als ze wisten dat de groep te groot is. Zoiets wordt sociaal afgekeurd. Wie in Zweden op sociale media foto's plaatst van een feestje, wordt zwaar aangepakt. Er zijn natuurlijk altijd mensen die zich niks aantrekken van wat anderen zeggen, maar voor de meerderheid is de sociale druk voldoende om geen grote feesten te organiseren of in grote groep naar het restaurant of café te gaan. En dat is eigenlijk ook wat de Zweedse strategie beoogt: de sociale normen veranderen. We overstelpen de mensen niet met regels, maar stellen ze zelf verantwoordelijk voor hun gezondheid en die van hun medeburgers. We proberen het gedrag van de bevolking al sinds maart te veranderen aan de hand van een set duidelijke regels die we niet al te veel bijsturen. Die consistentie heb je nodig. Als je voortdurend regels verandert en afwijkt van de lijn die uitgezet was, dan zorgt dat voor verwarring. Je kan de sociale normen niet voortdurend bijsturen. En zelfs met consistent beleid, zoals bij ons in Zweden, zien we dat burgers het moeilijk hebben om hun gedrag permanent te veranderen. Vooral bij jongeren zien we mentale vermoeidheid optreden. Zij keren stilaan terug naar het 'oude' leven. En dat terwijl we geen lockdown hebben gehad."