De historische, politieke en etnische verdeeldheid in Oekraïne gaat tientallen jaren terug, zo niet eeuwen, maar we hebben niet de ruimte om zo diep op de materie in te gaan. Voor nu houden we het bij drie eenvoudige delen: De val van Viktor Janoekovitsj, het referendum op de Krim en de daaropvolgende burgeroorlog die de regio rechtstreeks op het spoor zet van de gebeurtenissen van vandaag.
Net als onze 30 feiten over Covid is dit stuk bedoeld als een handige leidraad om vrienden en familie op de hoogte te brengen van de recente geschiedenis van Oekraïne, een handige index van hedendaagse bronnen, dan wel een opfriscursus voor degenen die de details niet meer zo paraat hebben.
Laten we aan de slag gaan.
1990
Na de val van de Berlijnse Muur en de hereniging van Duitsland geven verscheidene Westerse leiders zowel schriftelijk als mondeling de verzekering aan de toenmalige Sovjetleider Michail Gorbatsjov, dat de NAVO niet voonemens is haar grondgebied oostwaarts uit te breiden.
Om de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken James Baker te citeren:
niet alleen voor de Sovjet-Unie maar ook voor andere Europese landen is het belangrijk garanties te hebben dat, indien de Verenigde Staten hun aanwezigheid in Duitsland binnen het kader van de NAVO handhaven, geen centimeter van de huidige militaire jurisdictie van de NAVO zich in oostelijke richting zal uitbreiden".1997
Het Handvest inzake een onderscheidend partnerschap wordt ondertekend door vertegenwoordigers van zowel de NAVO als Oekraïne. Dit document is een langetermijnovereenkomst die voorziet in een geleidelijke samenwerking tussen Oekraïne en de NAVO en uiteindelijk in het lid worden daarvan. Dit is in directe tegenspraak met de hierboven gedane toezeggingen.
2002
De NAVO publiceert haar actieplan NAVO-Oekraïne, waarin zij zich opnieuw committeert aan "nauwere banden" met Oekraïne en een langetermijnplan uiteenzet voor "hervormingen" in Oekraïne die het land geschikt moeten maken voor "volledige Euro-Atlantische integratie".
2008
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Condoleeza Rice en de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Volodymyr Ohryzko ondertekenen het Handvest van de VS en Oekraïne inzake een strategisch partnerschap. Het handvest "benadrukt de blijvende betrokkenheid van de Verenigde Staten om een versterkte betrokkenheid tussen de NAVO en Oekraïne te ondersteunen".
FEBRUARI
Viktor Janoekovitsj, leider van de Oekraïnse Partij van de Regio's, wint de presidentsverkiezingen en wordt de vierde president van Oekraïne. Janoekovitsj is de voormalige gouverneur van Donetsk, zijn geboortestreek, en wint zijn ambt met een enorm percentage stemmen uit het etnisch Russische oosten van Oekraïne.
MEI
Een van zijn eerste daden als president is de ondertekening van een overeenkomst met Rusland, waardoor het huurcontract voor de marinebasis in de Zwarte Zee op de Krim wordt verlengd tot ten minste 2042. Deze verlenging wordt in de westerse pers met ontsteltenis en afkeuring ontvangen, waarbij één krant vraagt:
Het Einde van de Integratie van Oekraïne in de EU?"In de Guardian omschreef Luke Harding het als volgt:
het meest concrete teken tot nu toe dat Oekraïne weer onder de invloed van Rusland staat na de overwinning van Janoekovitsj bij de presidentsverkiezingen in februari.Hij merkt ook op dat "de verlenging van de huurovereenkomst de oppositie tegen Janoekovitsj in de westelijke provincies van Oekraïne waarschijnlijk zal doen toenemen".
Volgens een PEW-peiling is de meerderheid van de Oekraïners tegen toetreding tot de NAVO.
JUNI
Het Oekraïense parlement stemt voor een nieuw wetsvoorstel dat het land verbiedt toe te treden tot enig militair blok. Zoals de BBC destijds opmerkte betekent dit het einde van elk vooruitzicht op toetreding van Oekraïne tot de NAVO, waarmee een plan waaraan het Westen 13 jaar had gewerkt, in duigen viel.
2012
De Partij van de Regio's van Janoekovitsj behaalt een overwinning in de parlementsverkiezingen, waarbij het aantal zetels van de partij stijgt terwijl haar grootste rivaal, de Batkivshchyna (Vaderland)-partij van Arseniy Yatsenyuk, 55 zetels verliest.
De verkiezingen markeren echter ook de eerste keer dat Oekraïne een extreem-rechts parlementslid verkoos, met de Svoboda-partij van Oleh Tyahnybok die 37 zetels en meer dan 10% van de stemmen behaalde (volledig uit het etnisch Oekraïense westen van het land).
Zowel in persberichten uit die tijd als door denktanks zoals OpenDemocracy wordt gewezen op de "verontrustende" opkomst van "extreem-rechtse politiek" in Oekraïne.
SEPTEMBER
Het Oekraïense kabinet keurt unaniem het ontwerp van de langverwachte Associatie-overeenkomst tussen Oekraïne en de EU goed. Verwacht wordt dat Janoekovitsj de overeenkomst officieel zal ondertekenen tijdens de EU-top over het "Oostelijk Partnerschap" in Vilnius op 28 en 29 november.
Rusland - Oekraïnes grootste schuldeiser en handelspartner - waarschuwt dat dit verdrag "chaos zou veroorzaken", de voorwaarden van een bestaand verdrag tussen Oekraïne en Rusland zou schenden en zou leiden tot de ineenstorting van Oekraïnes economie. Als tegenbod stellen zij voor dat Oekraïne een nieuwe overeenkomst sluit met de Euraziatische Economische Unie.
NOVEMBER
De Oekraïense regering vaardigt een decreet uit waarbij de voorbereidingen voor de Associatie-overeenkomst (AA) worden opgeschort. Vice-premier Yuriy Boyko waarschuwt dat de huidige voorwaarden van de overeenkomst "de economie ernstige schade zouden toebrengen".
Binnen enkele dagen na uitvaardiging van het decreet beginnen op het Maidanplein "pro-Europese" demonstraties. Uit een opiniepeiling van de Kyiv Post blijkt dat de meningen over toetreding tot de EU en de Euraziatische douane-unie gelijkelijk verdeeld zijn: 39% voor, 37% tegen.
Janoekovitsj woont de top van het Oostelijk Partnerschap op de 28e bij, maar ondertekent de Associatie-overeenkomst niet. In plaats daarvan stelt hij een nieuwe trilaterale overeenkomst tussen Oekraïne, Rusland en de EU voor. Rusland staat open voor onderhandelingen over een dergelijke overeenkomst, maar de EU wijst dit aanbod volledig af.
Ondanks het feit dat Janoekovitsj de Associatie-overeenkomst niet ondertekent zegt hij tegen de pers dat Oekraïne nog steeds wil werken aan nauwere banden met de EU: "een alternatief voor hervormingen in Oekraïne en een alternatief voor Europese integratie bestaat niet...We bewandelen dit pad en veranderen niet van richting".
Premier Mykola Azarov sloot zich hierbij aan: "Ik bevestig met volle overtuiging dat het onderhandelingsproces over de Associatie-overeenkomst wordt voortgezet en dat het werk om ons land dichter bij de Europese normen te brengen geen dag ophoudt".
Desondanks wordt dit in de westerse media alom besproken als een "weigering van Janoekovitsj om de Associatie-overeenkomst te ondertekenen ten gunste van nauwere banden met Rusland".
Duizenden verzamelen zich op het Maidanplein terwijl anderen het stadhuis van Kiev beginnen te bezetten. De demonstraties worden heviger wanneer politici van de oppositie zeggen dat Janoekovitsj "verraad pleegt" en oproepen om de presidentsverkiezingen over te doen, hoewel er pas over 18 maanden nieuwe verkiezingen zouden worden gehouden.
Op 29 november stellen de demonstranten hun eerste "eerste officiële eisen", waaronder het onmiddellijke aftreden van Viktor Janoekovitsj.
DECEMBER
1/12/2013 - Duizenden demonstranten roepen "revolutie" en bestormen de metalen barrières die door de oproerpolitie waren opgezet. Demonstranten gooien molotov cocktails:2014
De politie trekt zich terug van het plein. Meer dan 200 mensen raken gewond, onder wie meer dan 100 politieagenten.
2/12/2013 - Demonstranten werpen barricades op rond de Maidan, blokkeren de toegang tot regeringsgebouwen en proberen het presidentiële bureau te bestormen. Zelfs de Guardian merkt op dat de politie zich terugtrok.
In een persconferentie noemt het extreemrechtse parlementslid Oleh Tyanybohk het officieel een "revolutie" en vraagt dat politie en leden van het leger overlopen naar hun kant.
3/12/2013 - Julia Ioffe prijst de Maidan-demonstranten in de New Republic, met name het gooien van molotovs naar de politie:Toen de politie kwam, gingen ze, in tegenstelling tot de Moskovieten, niet weg. Ze zwaaiden met kettingen en gooiden molotov cocktails en wierpen barricades op in de straten. Ze namen gemeentelijke gebouwen in. Ze gooiden bijna het standbeeld van Lenin omver. Ze zongen het volkslied en scandeerden "Revolutie!"8/12/2013 - Demonstranten halen een standbeeld van Lenin omver. Grafitti met de tekst "Janoekovitsj, jij bent de volgende" wordt op muren gekrabbeld. Een beeltenis van het afgehakte hoofd van Kadaffi wordt over het plein gedragen onder het gezang "Janoekovitsj, het spel is uit!". Kyiv Post meldt dat er molotov cocktails gemaakt worden.
10/12/2013 - De oproerpolitie van Berkut probeert de barricades af te breken en het plein te ontruimen. Er wordt traangas gebruikt. Ze worden teruggeslagen.
11/12/2013 - De Amerikaanse onderminister van Buitenlandse Zaken Victoria Nuland en de Amerikaanse ambassadeur Geoffrey Pyatt bezoeken de protesten en spreken met oppositieleiders. Ze worden gefotografeerd terwijl ze handen schudden en voedsel uitdelen:Diezelfde dag publiceert Foreign Affairs, de officiële publicatie van de Council on Foreign Relations, een artikel met de kop: "Janoekovitsj Moet Weg".
Ook op diezelfde dag organiseert oud-president Leonid Kravtsjoek een "rondetafelgesprek" met leden van alle partijen en alle voormalige presidenten van Oekraïne, met als doel de crisis te bezweren. De gesprekken hebben de zegen van Janoekovitsj, de oppositie weigert aanwezig te zijn.
13/12/2013 - De Amerikaanse senator John McCain bezoekt Kiev waar hij een toespraak houdt waarin hij de menigte vertelt: "Wij zijn hier om jullie te steunen in jullie rechtvaardige strijd".
Later wordt hij gefotografeerd terwijl hij handen schudt met Oleh Tyahnybok, leider van de extreem-rechtse Svoboda partij:Het Britse Channel 4 nieuws berichtte [vetgedrukt toegevoegd]: "Extreem-rechtse groep aan de basis van de betogingen in Oekraïne ontmoet Amerikaanse senator".
JANUARI
14/1/2014 - Demonstraties laaien weer op na rust gedurende Kerst en Oud en Nieuw.FEBRUARI
15/1/2014 - Tijdens een vergadering van de commissie Buitenlandse Zaken van de Amerikaanse Senaat geeft adjunct-staatssecretaris Thomas Melia toe dat het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken 5 miljard dollar heeft uitgegeven aan "bijstand aan Oekraïne".
Dit omvat 180 miljoen dollar aan "ontwikkelingsprogramma's" voor "rechters, parlementsleden [en] politieke partijen".
16/1/2014 - Na weken van patstelling neemt het Oekraïense parlement tien nieuwe wetsvoorstellen aan. Gezamenlijk bekend als de "Anti-Demonstratie Wetten", maken deze wetten een strenge hardhandige aanpak van demonstraties mogelijk, waaronder het opheffen van parlementaire immuniteit van parlementsleden die geweld propageren en het ontnemen van het rijbewijs van degenen die voertuigen gebruikten om de openbare wegen te blokkeren.
19/1/2014 - Botsingen tussen oproerpolitie en demonstranten op de Hrushevskoho Straat, veel van de demonstranten zijn van extreem-rechtse groepen zoals Svoboda en Rechtse Sector, en dragen zichtbare neo-nazi symbolen en leuzen.
25/1/2014 - President Janoekovitsj reikt de hand aan oppositieleiders en biedt hen een machtsdelingsakkoord aan waarbij Yatseniyuk als premier en Vitaliy Klitschko als zijn plaatsvervanger zouden worden geïnstalleerd. De oppositie weigert het aanbod.
28/1/2014 - Ter tegmoetkoming trekt het parlement 9 van de 10 demonstratiewetten in en neemt een nieuwe wet aan die amnestie verleent aan alle betrokkenen bij de demonstraties, op voorwaarde dat ze ophouden met het bezetten van overheidsgebouwen. De oppositie weigert deze voorwaarden.
7/2/2014 - Een opgenomen telefoongesprek tussen Nuland en Pyatt wordt gelekt naar de pers, bekend geworden als het "fuck de EU" gesprek.MAART
In dit gesprek van 28 januari bespreken Nuland en Pyatt uitvoerig de structuur van het Oekraïense kabinet zodra Janoekovitsj weg is. Dit is nog 25 dagen voordat Janoekovitsj uit de macht werd gezet.
Uit een op diezelfde dag door de Kyiv Post gepubliceerde peiling bleek dat er meer Oekraïners tegen de Maidan-demonstraties waren dan voor.
16/2/2014 - In een zoveelste poging tot een compromis laat de regering alle gevangenen vrij die tijdens de demonstraties werden gearresteerd en dit keer reageert de oppositie door hun 3 maanden durende bezetting van het stadhuis van Kiev op te heffen.
19/2/2014 - President Janoekovitsj kondigt een "wapenstilstand" af in een gezamenlijke verklaring, ondertekend door de drie belangrijkste oppositieleiders. In de verklaring wordt toegezegd dat er onderhandeld zal worden voor een duurzame vrede.
20/2/2014 - Sluipschutters openen het vuur op de menigte op het Maidanplein, met minstens zestig doden tot gevolg. Zowel demonstranten als politieagenten worden gedood door de geweerschoten. EuroNews meldt dat de "wapenstilstand verbrijzeld is" luttele uren na de ondertekening ervan.
21/2/2014 - Ondanks het bloedvergieten gaan de onderhandelingen verder, wat resulteert in het "Akkoord over de regeling van de politieke crisis in Oekraïne", ondertekend door alle partijen alsmede de ministers van Buitenlandse Zaken van Duitsland en Polen.
Het akkoord vereiste de vorming van een tijdelijke "Regering van Nationale Eenheid", die eind 2014 vervangen zou worden na nieuwe presidentsverkiezingen. Het vereiste eveneens een volledig onderzoek naar de schietpartijen op de Maidan van de vorige dag.
Janoekovitsj beloofde dat de regering de noodtoestand niet zou uitroepen en geen beroep zou doen op het leger, en alle politie zou terugtrekken van de plaats van de demonstraties in ruil voor ontruiming door de demonstranten van alle openbare gebouwen en inlevering van illegale wapens.
Leiders van de militante demonstranten - waaronder Dmitryo Yarosh van de neonazistische Rechtse Sector - verwierpen de overeenkomst en dreigden het parlement en de presidentiële residentie te bestormen als Janoekovitsj niet onmiddellijk zou aftreden.
22/2/2014 - In plaats van zich aan de voorwaarden van het akkoord te houden, bestormden de demonstranten, zodra de politie zich terugtrok, regeringsgebouwen en grepen de controle over Kiev. Janoekovitsj vlucht naar de stad Charkiv in Oost-Oekraïne.
Een artikel in Time meldde destijds:De onder vuur liggende president van Oekraïne, Viktor Janoekovitsj, vluchtte zaterdag uit Kiev toen demonstranten de volledige controle over de Oekraïense hoofdstad overnamen. Dit betekent een dramatische wending in de drie maanden durende crisis, enkele uren na de ondertekening van een door de Europese Unie ondersteund vredesakkoord [...] Terwijl de politie haar posten in de hoofdstad verliet, kreeg de oppositie de controle over belangrijke kruispunten en veroverde zij het presidentieel paleis, waarbij zij een perimeter instelde rond Janoekovitsj' voormalige residentieBinnen enkele uren na de bestorming van de stad stemt het Oekraïense parlement om Janoekovitsj uit zijn ambt te ontheffen met 328 stemmen voor en 0 tegen, terwijl er bij de stemming meer dan 120 parlementsleden afwezig waren. Deze stemming was ongrondwettelijk en vormde op geen enkele manier een wettelijk bindende vorm van afzetting.
Vanuit de oostelijke stad Charkiv houdt Janoekovitsj een televisietoespraak, waarin hij verklaart dat hij nog steeds de "wettelijk verkozen president van Oekraïne" was en dat hij niet van plan was het land te ontvluchten.
24/2/2014 - Het parlement zet 1/3 van het Oekraïense Constitutionele Hof uit zijn ambt, vaardigt een arrestatiebevel uit voor president Janoekovitsj.
25/2/2014 - Janoekovitsj' eigen Partij van de Regio's verloochent hem in het parlement en hij vlucht naar Rusland, stellend dat zijn leven in gevaar is.
27/2/2014 - Arseniy Yatsenyuk wordt beëdigd als interim-premier van Oekraïne, een ambt dat hij zou ook bekleden na de verkiezingen van mei 2014.
Vitaly Klitschko wordt gedegradeerd tot het wat lagere ambt van burgemeester van Kiev, terwijl Oleh Tyahnybok zijn ambt als regulier parlementslid hervat.
De nieuwe regering van Oekraïne komt precies tot stand zoals Nuland in haar telefoongesprek van 28 januari had voorspeld.
Diezelfde dag vertelt Anders Fogh Rasmussen, secretaris-generaal van de NAVO, de pers dat "de deur nog steeds openstaat" voor Oekraïne om toe te treden tot het militaire blok.
28/2/2014 - het Britse nieuwsprogramma Newsnight zendt dit segment uit met de titel "The Neo-Nazi Threat in New Ukraine":
Er komt bewijs bovendrijven dat de sluipschutters die op de menigte schoten niet in dienst van de Oekraïense regering waren, maar op beide partijen schoten in een poging om chaos op te wekken.
Dit bewijs wordt door de Estse minister van Buitenlandse Zaken, Urmas Paet, voorgelegd aan Catherine Ashton, de EU-directeur voor het buitenlands beleid, in een telefoongesprek dat later wordt gelekt naar de pers en waarvan de authenticiteit door de Estse regering wordt bevestigd.
Noch de EU, noch de nieuwe regering van Oekraïne doet enige moeite om dit bewijs te onderzoeken of de moordenaars voor het gerecht te brengen.
Op 21 maart bekrachtigt de interim-regering van Oekraïne officieel de omstreden Associatie-overeenkomst met de Europese Unie.
OKTOBER
Na de parlementsverkiezingen van 2014 verheft de coalitieregering, bestaande uit 5 partijen, de toetreding tot de NAVO officieel tot een "nationale prioriteit".
* * *
Nou, dat was het dan, een tijdlijn van de belangrijkste gebeurtenissen die leidden tot de val van Viktor Janoekovitsj. Echte volksrevolutie of een door de NAVO gesteunde staatsgreep? U beslist. Binnenkort zullen we in deel twee en drie van deze tijdlijn de verdere ineenstorting van Oekraïne in chaos en burgeroorlog in kaart brengen.
Zie: https://off-guardian.org/2022/02/24/timeline-euromaidan-the-original-ukraine-crisis/
Commentaar: Zie ook: Russia Launches Massive Military Operation in Ukraine - Reports of Multiple Explosions, Attacks on Military Targets From Donbass to Kiev