Hoe komt Afrika zo arm? Hoe is het mogelijk dat een continent dat zo rijk is aan grondstoffen, zich economisch niet kan ontwikkelen? Adequate voedselvoorziening, goede gezondheidszorg, onderwijs voor iedereen: hier de gewoonste zaak van de wereld, maar in Afrika is het op de een of andere manier nooit gelukt.Veel mensen wijten de schrijnende armoede in Afrika aan de corrupte dictators die daar aan de macht zijn. Anderen denken dat het komt door het woestijnklimaat: de lange periodes van droogte waardoor daar niks wil groeien. Sommigen denken ook dat de inwoners van Afrika niet hard genoeg werken en gewoon niet ondernemend genoeg zijn. Zou het?
Roof
In een belangrijk boek Africa's Odious Debts: How Foreign Loans and Capital Flight Bled a Continent (2011) geschreven door Leonce Ndikumana en James K. Boyce kunnen we lezen wat er werkelijk aan de hand is. Gedurende de afgelopen vijf decennia is Afrika op ongekende schaal leeggeroofd. Niet op de klassieke manier, met legers en plunderingen, maar via het financiële systeem. Door leningen waar rente over wordt berekend.
Heel Afrika staat voor gigantische bedragen in het krijt bij het IMF en de Wereldbank. Dit betekent dat jaarlijks heel veel rente betaald moet worden aan de geldschieters. Daarnaast hebben de Afrikaanse landen met kapitaalvlucht te kampen. Geld dat het land inkomt, verdwijnt vrijwel direct weer naar het buitenland terwijl de bevolking in bittere armoede leeft.
We denken dat we genereus zijn naar de derde wereld. We vinden dat we die landen helpen met ontwikkelingshulp en dat we daarbij niet te zuinig zijn. Maar we geven met de ene hand en nemen met de andere. In feite verdienen we aan Afrika. Enorme sommen rente komen jaarlijks deze kant op.
Vestzak broekzak
De helft of meer van het geld dat het continent als lening binnenkomt, verdwijnt datzelfde jaar door rentebetalingen en kapitaalvlucht. Afrika dacht te kunnen rekenen op instanties als het IMF en de Wereldbank die beloofden hen met leningen te helpen om economische ontwikkeling te financieren.
Maar het grootste deel van het geleende geld werd nooit in projecten geïnvesteerd die de bevolking vooruit zouden helpen. Het geld kwam in plaats daarvan terecht in de particuliere zakken van corrupte regeringsleiders die met de opbrengst van de leningen bijvoorbeeld wapens kochten bij een bedrijf dat zaken deed met dezelfde bank als waar de lening van afkomstig was. Dat is dus vestzak broekzak.
Op de hoogte
Toch weer die corrupte leiders, zul je denken. Maar IMF en Wereldbank waren drommels goed op de hoogte met wie ze zaken deden. Aan de leningen hadden bijvoorbeeld voorwaarden verbonden kunnen worden. Dat ze besteed moesten worden aan gezondheidszorg of onderwijs of aan landbouwprojecten o.i.d. Maar niets daarvan. Als er geen wapens van gekocht werden, legden de regeringsleiders wel een leuk vliegveld aan of ze lieten een prachtig landhuis voor zichzelf bouwen. En niet dat dat nog zorgde voor wat plaatselijke werkgelegenheid. Nee, deze projecten werden uitgevoerd door westerse bedrijven, met merendeel westerse arbeidskracht.
Veel van deze praktijken vonden plaats tijdens de jaren '60, '70 en '80. Ze maakten onderdeel uit van de zgn. Koude Oorlogstrategie van installatie en ondersteuning van dictators in naam van het bestrijden van de Koude Oorlog. De machtsbolwerken USA, Sovjet-Unie en China probeerden zo veel mogelijk landen onder hun invloedssfeer te brengen door met geld te strooien. Maar tegelijkertijd had dit beleid natuurlijk alles te maken met de strijd om de rijkdommen van Afrika.
Verdienmodel
Geld uitlenen tegen rente is een fantastisch verdienmodel. Vooral als dat geld ook nog eens gratis is. Het werd immers gecreëerd uit het niets. Rente op rente, samengestelde rente, is een enorme aderlating voor het continent.
Een eenvoudig voorbeeld laat dat heel goed zien: Stel dat je een aflossingsvrije hypotheek van 200.000 euro tegen 5% rente hebt, die na 30 jaar wordt afgelost. Dan betaal je in totaal 300.000 euro aan rente. Je betaalt je huis dus 2,5 keer.
Een soortgelijke berekening geldt voor Afrika. Omdat de Afrikaanse landen aan aflossing niet toekomen, blijven ze rente betalen over een ooit geleend bedrag. Vaak moeten nog extra leningen aangegaan worden puur om aan de renteverplichtingen te voldoen. Uiteindelijk wordt het oorspronkelijke bedrag 3, 4, 5 of nog veel meer keer betaald en dat gaat maar door. Dat staat in geen verhouding.
Gevolgen voor de bevolking
De gevolgen voor de bevolking laten zich raden. De rente en aflossing van de schulden in Afrika gaan ten koste van de gezondheidszorg, het onderwijs en andere sociale programma's.
In landen als Guinea en Congo, vind je ziekenhuizen die geen medicijnen, uitrusting of apparatuur hebben. In het boek, staat een verhaal over een ziekenhuis in Congo waar de liften niet werken. Mensen moeten de patiënten over de trap op hun rug dragen. In feite werkt in dit ziekenhuis vrijwel niets. Alleen het lijkenhuis is in bedrijf.
Je hebt dus een situatie waar de middelen worden gebruikt voor privé-doeleinden, voor luxe goederen en wapens, maar waar tegelijkertijd de ziekenhuizen niet kunnen functioneren omdat het aan de juiste spullen ontbreekt.
Boyce en Ndikumana hebben berekend dat door het gebrek aan gezondheidszorg dat ontstaat door deze schuldenlast jaarlijks 75.000 Afrikaanse kinderen sterven.
Een van de voorbeelden uit het boek is het verhaal van de zoon van de president van Guinea die $ 35.000.000 aan een villa in Malibu besteedt, terwijl het land tweemaal het gemiddelde Afrikaanse percentage van malaria sterfgevallen heeft. De meeste kinderen hebben niet de beschikking over muggennetten. Terwijl dat een goedkoop middel is dat kan zorgen voor een substantiële daling van het aantal sterftegevallen aan malaria.
Zo'n schuld hoef je niet terug te betalen
Het IMF, de Wereldbank en de particuliere banken op Wall Street en binnen de EU wisten dat ze al dat geld uitleenden aan dictators en kleptocraten. Ze wisten dat het voor het grootste deel gebruikt zou worden voor zelfverrijking en om wapens te kopen. Om oorlogen uit te vechten, maar ook om de bevolking van deze Afrikaanse landen te onderdrukken.
De vraag is: waarom zouden de mensen in Afrika in vredesnaam dergelijke verfoeilijke, stinkende leningen moeten terugbetalen? Nu blijkt er in het internationaal recht een precedent voor de Afrikaanse volkeren te zijn om te zeggen: "Nee, we zullen deze leningen niet terugbetalen."
In een vredesverdrag tussen de VS en Spanje in 1898 werd Cuba door Spanje 'afgestaan' aan de VS, maar Cuba had schulden bij Europese banken. Toen werd bepaald dat Cuba, en dus de VS, deze schuld niet hoefde te betalen, omdat de leningen tot stand waren gekomen zonder de instemming van de Cubaanse bevolking. Het argument was dat deze leningen de bevolking niet ten goede waren gekomen. Dit is de 'Doctrine of Odious Debt' gaan heten.
Ook in Irak werd de staatsschuld in 2003 tot 'Odious Debt' verklaard. Deze jurisprudentie zou Afrika nu moeten kunnen helpen. Maar de politieke wil daartoe lijkt bij de Afrikaanse dictators en bij de banken te ontbreken. Vreemd is dat niet, want zij profiteren van de status quo. Er zal dus druk moeten komen van de bevolking, ook die van het Westen. We moeten onze stem laten horen en een einde eisen aan de schuldenslavernij. We lijden tenslotte allemaal onder dit misdadige bankierssysteem.
Bronnen:
The Real News, Should Africa Repay its 'Odious' Debts?
The Real News, The Human Cost of Africa's Odious Debt
The Real News, The Legal Basis to Reject Odious Debt
Boublog, De stinkende schuldenlast van Afrika
Commentaar: Miljoenen mensen op dit continent creperen, terwijl een selecte groep misdadig rijk wordt. De gewetenloosheid van dit clubje is niet in woorden uit te drukken.