Afbeelding
In tien jaar tijd zijn 3,4 miljoen mensen ontheemd geraakt door bouwprojecten die door de Wereldbank zijn gefinancierd. Dat blijkt uit een analyse van onderzoeksjournalisten.
Het gaat om grootschalige projecten die te maken hebben met de bouw van dammen, elektriciteitscentrales of mijnen. Wie daarvoor onvrijwillig moet verhuizen, zijn land moet afstaan of zijn inkomen kwijtraakt, moet in principe gecompenseerd worden. In totaal ging het om 3,4 miljoen hervestigingen, bij bijna duizend projecten, zegt het International Consortium van Onderzoeksjournalisten (ICIJ), dat samen met de Huffington Post en andere media duizenden Wereldbankdocumenten heeft onderzocht.

In sommige gevallen zijn hele gemeenschappen die in de weg zaten voor projectontwikkelaars weggejaagd met geweld of intimidatie. Dat gaat lijnrecht in tegen de dubbele doelstelling van de Wereldbank - een einde maken aan extreme armoede en gedeelde welvaart stimuleren door de levensstandaard van de armsten te verhogen - vooral omdat de bank belooft om dit te doen zonder schade te berokkenen aan mens of milieu.

Hoog risico

Volgens de vijftig journalisten uit 21 landen hebben de Wereldbank en haar private tak, de International Finance Corp, tussen 2009 en 2013 50 miljoen dollar gepompt in projecten van de hoogste risicogroep als het gaat om "onomkeerbare en ongekende" schade op sociaal of ecologisch vlak. Dat is meer dan twee keer zo veel als de vijf jaar ervoor. De leningen zijn gebruikt door partijen die betrokken waren bij mensenrechtenschendingen. "In sommige gevallen zijn de leningen gewoon doorgegaan nadat bewijzen van schendingen bekend werden."

In totaal hebben de Wereldbank en de IFC tussen 2004 en 2013 maar liefst 455 miljard dollar geleend aan 7200 projecten in ontwikkelingslanden. Er was in die jaren een stroom van klachten uit al die landen dat de eisen en richtlijnen daarbij werden overschreden, zowel die van de lenende als van de ontvangende partij. "Een degelijke evaluatie vooraf, om te zien of gemeenschappen worden beschermd, wordt vaak overgeslagen door de Wereldbank", schrijven de onderzoekers. "De bank heeft vaak geen idee wat er gebeurt met mensen nadat ze zijn verplaatst."

"Er was vaak geen intentie van de regeringen om zich aan de regels te houden, en niet van het bankmanagement om ze te handhaven", zegt Navin Rai, een voormalige functionaris van de Wereldbank die tot 2012 toezicht moest houden op de bescherming van inheemse gemeenschappen. "Dat is hoe het spel werd gespeeld."

Doorsluizen

Zo kwamen journalisten in Ethiopië erachter dat functionarissen miljoenen dollars van een lening voor zorg en onderwijs hebben doorgesluisd. Ze gebruikten het geld voor een grootschalig programma van de regering om twee miljoen mensen gedwongen te verplaatsen. Maar zelfs nadat mensen hierover hadden gerapporteerd, bleven de leningen van honderden miljoenen dollars doorgaan.

De Wereldbank heeft in twee rapporten onlangs zelf ook al geconcludeerd dat de bank de connectie is kwijtgeraakt met de mensen die gedwongen verhuisd moesten worden. Wereldbankpresident Jim Yong Kim heeft dit probleem erkend en heeft aangekondigd dat er een nieuw hervestigingsbeleid moet komen.


Commentaar: De Wereldbank weet van de prins geen kwaad.


Intransparantie

Kristof Clerix, journalist bij MO*, heeft deelgenomen aan het onderzoek en heeft zich gericht op de rol van België in deze affaire. "België heeft sinds 2008 meer dan een miljard euro overgemaakt aan de Wereldbank", zegt Clerix. "Dat is ontwikkelingsgeld. Bovendien levert België een van de 25 bestuurders van de bank, namens een groep van tien landen, en kan zo mede het beleid bepalen.

Maar als je dan vraagt welke bestuursdocumenten over het Belgische Wereldbank-beleid de overheid kan vrijgeven, antwoordt minister van Financiën Johan Van Overtveldt dat Belgische position papers, nota's, correspondentie en rapporten vertrouwelijk zijn. Er is met andere woorden een gebrek aan transparantie. Ook het parlement wordt niet stelselmatig ingelicht over de Belgische standpunten binnen de Wereldbank.

Bron: IPS