© Dasha Zaitseva / gazeta.ru
De hele maand december gonsde het internet van verbazing over de plotselinge populariteit van Fjodor Dostojevski's roman Witte Nachten onder Britse jongeren. Dankzij virale posts op TikTok kochten mensen in Groot-Brittannië in rap tempo een nieuwe editie van het boek. Dit fenomeen is niet helemaal verrassend; sociale media kunnen van elk onderwerp in één klap een trend maken. Maar het is fijn om Witte Nachten als iets speciaals te beschouwen - een blijvend fragment van de Russische cultuur dat niet kan worden genegeerd. En dat is waar.
Witte Nachten werd 30 keer verfilmd, maar slechts vijf maal in Rusland; de rest kwam uit Amerika, Spanje, Italië, Zuid-Korea, India en Duitsland. In de afgelopen 20 jaar werd deze roman vijf keer in het Engels vertaald. De roman heeft iets dat vraagt om regelmatige herinterpretatie en revival.
De hoofdpersoon van Witte nachten, een naamloze verteller, is de typische eenzame man. Zijn leven bestaat uit eenzame wandelingen door de straten van St. Petersburg, zo eenzaam dat hij tegen de huizen praat en zich zelfs zorgen maakt over een huis dat van roze naar geel wordt geschilderd. Als hij de stad verlaat, waant hij zich in Italië. Zijn sociale isolement is zo diep, dat hij het niet kan opbrengen om de mensen die hij elke dag ziet te begroeten. Hij is het meest eenzaam als hij omringd wordt door anderen, maar zich toch onzichtbaar voelt.
Hij is ook arm. Wanneer hij Nastenka ontmoet, heeft hij een huurachterstand en hoopt zijn schuld te kunnen betalen met zijn volgende salaris - zijn enige bron van inkomsten. Zelfs in zijn basisbehoeften kan hij niet voorzien. En nadat hij zich heeft opengesteld voor Nastenka, een jonge vrouw die al even ongelukkig is en zich gevangen voelt door haar omstandigheden, lijkt hij haar liefde te hebben gewonnen. Maar deze broze hoop wordt aan diggelen geslagen wanneer Nastenka's vroegere minnaar terugkeert en ze hem onmiddellijk - bijna automatisch - in de armen springt, waardoor het hart van de verteller breekt en hij voorgoed in de "vriendschapszone" terechtkomt.
Dit concept - de vriendschapszone - is vandaag de dag nog even relevant als altijd. De verteller wordt een "Schrödingers man," geliefd als vriend maar uitgesloten van een romantisch partnerschap. Hij dient als vertrouwenspersoon en emotionele steun, maar wordt uiteindelijk op een zijspoor gezet. Aanvankelijk is hij tevreden met Nastenka's vriendschap, maar al snel valt hij voor haar. Zij stemt er op haar beurt mee in om van hem te houden - althans, zo lijkt het - totdat de terugkeer van haar ware liefde een abrupt einde maakt aan de dromen van de verteller.
Nastenka zelf is een complex personage. Ze is een lief, mooi meisje dat gekluisterd aan haar blinde grootmoeder opgroeide. Haar mooiste herinnering is een reisje naar het theater om De Barbier van Sevilla te zien. Ze wordt gemakkelijk verliefd, bijna impulsief. Kunnen we haar dat kwalijk nemen?
De thema's van het verhaal - eenzaamheid, onvervuld verlangen en sociale ontkoppeling - resoneren diep met moderne jongeren. Een wereld die gereduceerd is tot mobiele telefoonschermen werkt isolement in de hand. Sociale contacten leggen is om verschillende redenen steeds moeilijker geworden: de versplintering van de maatschappij in informatiebubbels en de stijgende kosten van levensonderhoud, waardoor jongeren zich vaak al in de schulden steken voordat ze hun eerste salaris hebben verdiend.
En dan is er nog de zoektocht naar liefde. Een partner vinden via een mobiele app lijkt misschien handig, maar de paradox is duidelijk: hoe efficiënter men zoekt, hoe vluchtiger de contacten worden. Ervaring groeit, maar het geluk blijft vaak ongrijpbaar.
Dat brengt de drie centrale thema's van Witte Nachten bijeen: onthechting van de maatschappij, persoonlijke eenzaamheid en verlangen naar het onbereikbare. Deze universele worstelingen spreken rechtstreeks tot jonge mensen die hun weg banen in de hedendaagse versplinterde sociale en economische realiteit.
In een wereld van onbegrensde mogelijkheden en onzekere mogelijkheden kun je je stuurloos voelen in een sociale lift die nergens toe leidt. Dostojevski, traditioneel gezien als een van de donkerste schrijvers uit de literatuurgeschiedenis, biedt houvast. Hij zegt: "Je bent niet alleen. Mensen voelden zich 150 jaar geleden in Sint Petersburg ook zo en ze overleefden."
Dostojevski's werk herinnert ons eraan dat eenzaamheid, teleurstelling, liefde en verlies inherent zijn aan de menselijke ervaring. Zijn boodschap, gepresenteerd door de lens van het Russische psychologisch realisme, is een boodschap van solidariteit: "Je staat niet alleen in je strijd."
Daarom houdt Dostojevski stand. Witte Nachten biedt een soort artistiek leerboek voor het omgaan met eenzaamheid en liefdesverdriet. In een tijdperk dat gedomineerd wordt door korte video's en virale trends is het opmerkelijk dat een 19e-eeuwse Russische schrijver via TikTok zijn weg heeft gevonden naar de harten van Britse tieners. Maar misschien is het toch niet zo verrassend. Dostojevski spreekt tot de tijdloze en universele aspecten van het mens zijn, en dat is iets wat geen algoritme kan vervangen.
Dit artikel werd voor het eerst gepubliceerd door de online krant Gazeta.ru en werd vertaald en bewerkt door het RT-team
Zie: https://www.rt.com/pop-culture/610352-why-dostoyevsky-is-trending-on-tiktok/
Reacties van Lezers
voor onze Nieuwsbrief