13.000 jaar oud dennenbos
© Rijksdienst voor het Culturele Erfgoed"De werkzaamheden tijdens het opgraven van het 13.000 jaar oude dennenbos in Den Treek-Henschoten"
Tijdens graafwerkzaamheden op Landgoed Den Treek-Henschoten in Leusden zijn de resten gevonden van een 13.000 jaar oud dennenbos. De bosresten zouden stammen uit een warme periode tegen het einde van de laatste ijstijd. Een unieke vondst, aldus de Universiteit van Utrecht en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
De ontdekking van de 13.000 jaar oude bosresten werd zondagochtend bekendgemaakt in het VARA-radioprogramma Vroege Vogels op NPO Radio 1. Volgens onderzoekers van de Universiteit van Utrecht en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed gaat het om een unieke vondst die ook internationaal van grote wetenschappelijke betekenis is, omdat de bomen een nauwkeurig beeld van de regionale effecten van een abrupte en ingrijpende klimaatverandering bieden.

Dwergberk

De vondst bestaat uit dennen en bladresten van de dwergberk (een struik die nog in Scandinavië voorkomt). Volgens de onderzoekers zijn de boomstammen zo goed bewaard gebleven omdat ze tijdens één of meerdere stormen zijn omgewaaid, in een veenlaag ingebed zijn geraakt en in korte tijd door verstuivend zand zijn ingedekt. De vindplaats bestrijkt een oppervlakte van een kwart hectare. Door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed zijn daar de resten van 160 omgewaaide bomen gevonden, gedocumenteerd en bemonsterd. De gevonden bomen hadden een leeftijd van tussen de 50 tot 80 jaar, maar een aantal bomen waren aanzienlijk ouder. De oudste had een leeftijd van 167 jaar bereikt. De langste boom had een lengte van 18,5 meter.

Toeval

Het hoofd van de afdeling archeologie, Jos Bazelmans, van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed stuitte vorig jaar juli per toeval tijdens zijn wekelijkse rondje hardlopen in landgoed Den Treek-Henschoten op de ontdekking. Hij zag dat er werkzaamheden bezig waren en ontwaarde in de grond een veenlaag. Hij haalde vrij snel verschillende experts bij en zo is volgens woordvoerder Dolf Muller het balletje gaan rollen. Van juli tot januari was een team bezig met het afgraven van het zeer oude bos. ,,Het is echt heel bijzonder, want zo'n oud bos kom je in Nederland niet vaak tegen. Door de snelle afdekking van het veen is het behouden gebleken, dat is echt boffen."

,,Deze vondst is een grote verrassing. Nu kunnen we voor het eerst voor Nederland heel gedetailleerd de milieueffecten van een snelle en langdurige afkoeling in het klimaat onderzoeken", vertelt een opgetogen dr. Wim Hoek, fysisch geograaf aan de Universiteit van Utrecht, in het radioprogramma Vroege Vogels.

Uniek beeld

De natuurwetenschappelijke studie van de ondergrond, de samenstelling van de veenlaag en de opeenvolging van jaarringen in de dennenbomen geeft volgens de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed een uniek beeld van een bos uit de laatste ijstijd en stelt volgens hen wetenschappers in staat om een nauwkeurig beeld te krijgen van de effecten van de ingrijpende en zeer snelle klimaatovergang van de relatief warme Allerød-periode (ca 13.100 tot 12.900 jaar geleden) naar de intens koude Jonge Dryas-periode (ca 12.900-11.700 jaar geleden), het tijdvak direct voor het begin van de huidige warme tijd (het Holoceen). ,,Deze verandering wordt toegeschreven aan de abrupte toevloed van smeltwater van de Noord-Amerikaanse ijskap naar de Atlantische Oceaan. Hierdoor viel de Warme Golfstroom plotseling stil en keerde Nederland terug in de greep van de IJstijd. Het is één van de scenario's waarvan klimaatonderzoekers denken dat die zich in de toekomst als gevolg van klimaatverandering kan herhalen."


Commentaar: Ze slaan de ijstijd die in de 15e eeuw begon maar gemakshalve over?: Vlekkeloze zon voor de vierde keer dit jaar - IJstijd op komst

Lees ook: IJstijd is onderweg: snelheid Golfstroom neemt af


"De plotselinge ondergang van het bos is een prachtige illustratie van de grote veranderingen waarmee de jagers en verzamelaars van die tijd te maken kregen", stelde prof. dr. Jos Bazelmans van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en van de Vrije Universiteit in Amsterdam in Vroege Vogels.

Aan de graafwerkzaameden en de ontdekkingen van het 13.000 jaar oude dennenbos werkten de Rijksdienst van het Cultureel Erfgoed, de Universiteit Utrecht, de Vrije Universiteit, de Universiteit van Amsterdam, TNO-Geologische Dienst Nederland, Rijksuniversiteit Groningen, Wageningen Universiteit en Stichting RING uit Amersfoort mee. Landgoed Den Treek-Henschoten en Buijtenhuis Nijkerk B.V. maakten het onderzoek mede mogelijk.