Uit een nieuwe studie naar het gebruik van neonicotinoïde pesticiden, blijkt dat de omstreden bestrijdingsmiddelen gevaarlijk zijn voor bijen. De onderzoekers stelden vast dat honingbijen die aan de chemicaliën werden blootgesteld, minder kans maken om de winter te overleven, terwijl hommels en solitaire bijen minder koninginnen voortbrengen. De resultaten zijn koren op de molen van tegenstanders van de controversiële producten."We zien duidelijke negatieve effecten in kritieke stadia van de levenscyclus. Dat is een reden tot bezorgdheid", vertelde Richard Pywell, medeauteur van de studie die vandaag werd gepubliceerd in het vakblad Science.
De studie van het Centrum voor Ecologie en Hydrologie in het Verenigd Koninkrijk is het meest grootschalige onderzoek dat tot op heden naar de kwestie werd gevoerd. Nochtans werd ze voornamelijk gefinancierd door twee grote neonicotinoïdeproducenten, Bayer CropScience en Sygentia. De onderzoekers zelf zeggen dat ze volledig onafhankelijk te werk gingen.
De studie komt op een cruciaal tijdstip, want de Europese Unie stemt in het najaar over een totaal verbod op neonicotinoïden. Momenteel mogen de pesticiden al niet meer gebruikt worden op bloeiende gewassen.
Groeiende ongerustheid
De laatste jaren neemt de ongerustheid onder wetenschappers en beleidsmakers over het gebruik van neonicotinoïden - of kortweg neonics - toe. De pesticiden worden meestal aangebracht op de zaden vooraleer ze gezaaid worden en zijn later terug te vinden in de pollen.
Laboratoriumstudies naar het effect op de gezondheid en het gedrag van bijen kregen in het verleden vaak de kritiek dat de bijen er een grotere dosis chemicaliën kregen toegediend dan in de buitenwereld het geval zou zijn. Veldonderzoek leverde dan weer uiteenlopende resultaten op.
Vragen beantwoorden
Om een sluitend antwoord op alle vragen te bieden, ondernam het Centrum voor Ecologie en Hydrologie de grootste studie ooit. Ze verdeelden drie bijensoorten - honingbijen, hommels en solitaire bijen - over 33 locaties waar raapzaad wordt geteeld in het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Hongarije. Sommige bijen werden geplaatst nabij gewassen die beschermd werden met neonics, anderen in velden waar de chemicaliën niet werden gebruikt.
De studie stelde vast dat de pesticiden een algemeen negatief effect hadden op bijen. De wetenschappers ontdekten bovendien ook dat wilde bijen werden blootgesteld aan een neonic dat niet eens gebruikt werd tijdens het onderzoek en stelden vast dat die schade het gevolg kan zijn van residu van voorgaande oogsten.
Maar de resultaten zijn niet volledig eensluidend. Zo leken de pesticiden schadelijk te zijn voor de bijen op de Britse en Hongaarse locaties, maar blijkbaar hadden ze tijdelijk een positief effect op de honingbijen in Duitsland.
Pywell merkt echter op dat de Duitse effecten echter van korte duur waren. Dat heeft volgens hem vermoedelijk te maken met het feit dat de Duitse kolonies algemeen in betere gezondheid verkeerden dan de andere. Bovendien bleek dat de Duitse bijen slechts vijftien procent van hun voeding in de raapzaadvelden vonden, in tegenstelling tot 40 à 50 procent in het VK en Hongarije. "De bijen in Duitsland hebben zich duidelijk gevoed met andere bloesems en werden daarom minder blootgesteld aan neonics," aldus Pywell.
Tweede studie naar langdurige blootstelling
Tegelijkertijd werd in 'Science' een aparte studie gepubliceerd van insectenwetenschapper Amro Zayed. Die werd gefinancierd door het ministerie van Landbouw van Ontario, Canada.
Zayeds team stelde vast de honingbijen tijdens hun hele seizoen werden blootgesteld aan "toxicologisch belangrijke" niveaus van nicotinoïden. Tijdens verder onderzoek in het laboratorium gaven de onderzoekers bijen dezelfde hoeveelheid chemicaliën als in het veld werd geobserveerd. Ze ontdekten dat de insecten een kortere levensduur hadden dan bijen die geen blootstelling kenden en hun kolonies waren minder in staat om hun koningin gezond te houden.
Bovendien stelde de studie van Zayed vast dat de effecten van de neonics het ergst waren in combinatie met een schimmeldodend middel.
Kritiek
Zowel Bayer als Syngentia trekken de conclusies van de wetenschappers in twijfel en verdedigen de pesticiden, die in veel landen verboden zijn. Ze noemen de conclusies van de studie een "simplistische" interpretatie van complexe en "inconsistente" resultaten.
Pywell verweert zich. "We blijven achter onze intercollegiaal getoetste studie staan. We ondernamen de statistische analyse en rapporteerden de bevindingen zoals we ze zagen en dat wordt onderstreept door de data. We zijn absoluut onafhankelijk."
Prof. David Goulson, bijenexpert aan de universiteit van Sussex, treedt hem bij. "In het licht van deze nieuwe studies, is blijven beweren dat neonicotinoïden in de landbouw geen schade toebrengen aan bijen niet langer een houdbare positie. Naar mijn mening moeten we ook naar het grotere plaatje kijken: het huidige landbouwmodel dat gebaseerd is op gigantische monoculturen die behandeld worden met tientallen pesticiden, brengt enorme schade toe aan het milieu en ondermijnt levensbelangrijke functies van het ecosysteem dat ons in leven houdt."
Commentaar: Chemische bestrijdingsmiddelen kunnen gebruikt blijven worden door actief en massaal lobbywerk. Bedrijven strooien desnoods met miljoenen bij de politiek, als ze hun producten maar kunnen blijven verkopen. Bedrijven vinden het milieu, de natuur en onze gezondheid en de toekomst namelijk nauwelijks belangrijk. Het gaat om de winst van morgen, en niet om een schone planeet voor onze kinderen.