wachtkamer ziekenhuis covid-19
© ANP

Een omvangrijke groep artsen heeft grote moeite met de corona-aanpak. Hoelang gaan we ermee door? En ten koste van wat? 'Je zet ook niet het leger langs alle stranden na tien verdrinkingsdoden.'

Longarts Kris Mooren kreeg een handgeschreven kaart van een patiënt met emfyseem en longkanker. Eigenlijk een afscheidsbrief. Want de patiënt wilde op de poli komen, maar het ziekenhuis bood vanwege de coronamaatregelen een telefonisch consult aan. Wachttijd: vijf weken. 'Dat vind ik heel erg lang. Ik heb geen bel­afspraak gemaakt,' schreef de patiënt in mooie krulletters. 'Ik zie wel waar het schip strandt.'

Zorg mijden - het is een onrustbarende bijvangst van de covidmaatregelen. Mooren kan deze patiënt tenminste nog bellen in een poging de situatie te redden. Maar hoeveel meer patiënten ontwijken de dokter? Hoeveel raken ontmoedigd door de maatregelen van zorginstellingen om Covid-19 buiten de deur te houden? En hoe velt een arts eigenlijk een goed oordeel door de telefoon, vraagt de briefschrijver zich af.

Dit is maar een voorbeeld. Mooren heeft er veel meer. "Familieleden die hun vader of moeder willen vergezellen bij een slechtnieuws­gesprek moeten aan de poort van het ziekenhuis een heel goed verhaal hebben waarom ze mee gaan naar de specialist. Is dat goede zorg?"

Mooren is een van de vele zorgverleners die vinden dat de focus op Covid-19 buiten proportie is - in en buiten het ziekenhuis. Als longarts stond ze in isolatiepak op de covidafdeling, zoals dat heet 'met de poten in de modder'. "Ik heb gezien wat corona kan doen. Ik onderschat het niet. Het is een potentiële dreiging voor een deel van de bevolking."

Maar ze ziet ook de keerzijde van het beleid om alle pijlen op corona te richten. "De ziekenhuizen hingen een rode vlag uit: wij zijn hier voor Covid en alles draait om Covid." Dat schrikt andere patiënten af. Nog steeds, merkt ze. Ze zijn bang voor een besmetting of willen de drukke dokter niet 'onnodig' belasten.

Vereenzamen

Gaandeweg de covidpiek zag Mooren, die ook consulent palliatieve zorg is, de nadelen: "Er waren terminale patiënten die met onhoudbare klachten toch thuisbleven, zonder de juiste hulp. En mensen die in het laatste stukje van hun leven ontzettend vereenzaamden, niet meer buiten kwamen en geen contact met kinderen en kleinkinderen durfden te hebben. Het bevreemdt mij dat er weinig wordt gewikt en gewogen wat erger is: mogelijk besmet raken met Covid, of geen contact met naasten in de laatste levensfase."

Nu is het salonfähig om vooral met het coronavirus bezig te zijn, zegt Mooren. "Dat is niet ­reëel. Van onze patiënten heeft 98 procent geen Covid, maar aandoeningen als longkanker, ernstig longemfyseem of fibrose. Covid-19 is niet het enige leed dat er is, maar dat is wel de beeldvorming."

Mooren is geen roepende in de woestijn. Tweeduizend artsen en medisch professionals ondertekenden een open brief die de Tweede Kamer oproept tot debat over de proportionaliteit van de coronamaatregelen. Zij vrezen dat die de volksgezondheid meer kwaad dan goed doen - zeker op lange termijn.

Bart Meijman, huisarts in Osdorp die eerder deze maand op het ministerie van Volksgezondheid meepraatte over de lessen van de corona-aanpak, benadrukt dat het virus onder ons is en blijft. Alle hoop is gevestigd op een vaccin. Maar Meijman zet kanttekeningen bij de verwachting dat een vaccin een kwestie van maanden is. Wat als het nog jaren op zich laat wachten? Of niet effectief is? Gaan we dan nog jaren door met lockdowns? Wat betekent dat voor kleinbehuisde, grote gezinnen in Nieuw-West? Voor mensen die afhankelijk zijn van geestelijke gezondheidszorg? Laten we die dan weer aan hun lot over? En veroordelen we kinderen en studenten jarenlang tot online onderwijs?


Tabaksdoden

Geschat wordt dat tot dusver 6100 tot 10.000 mensen in Nederland zijn overleden aan Covid-19. Het heeft geleid tot vergaande vrijheids­beperkende maatregelen, aldus Meijman. Vergelijk dat met het beleid rond 'de epidemie van het roken'. Ruim de helft van degenen die blijven roken, sterft aan de gevolgen hiervan - in Nederland jaarlijks circa 20.000 mensen. Kennelijk, zegt Meijman, is dat voor politiek en maatschappij acceptabel. "Anders hadden we vanuit de overheid drastische maatregelen ­gezien."

Maar is dat wel te vergelijken met een besmettelijk virus dat je 'overkomt'? Ja, zegt Meijman. Roken is evenmin een eigen keuze. "De overheid staat toe dat de tabaksindustrie jongeren verslaafd maakt terwijl hier effectieve maat­regelen tegen te nemen zijn, die veel simpeler en minder verstrekkend zijn dan de kolossale maatregelen tegen Covid."


Commentaar: Een interessante wetenswaardigheid: Nicotine lijkt te helpen bij Covid-19:
De onderzoekers denken dat rokers minder vatbaar voor het virus zijn doordat nicotine zich hecht aan dezelfde receptoren in je neus die het virus ook nodig heeft om de cellen binnen te dringen.

Goed nieuws voor de rokers: nicotine lijkt te beschermen tegen corona



Meijman wil van de politiek horen wat een ­acceptabel risico is. "We moeten voorlopig met dit virus leven. Dat gaat hoe dan ook mensen­levens kosten. Wat voor offer breng je nu? Er zijn ruim 18.000 zorgmedewerkers besmet. Dertien van hen zijn overleden. Dat is afschuwelijk. Maar het is 0,07 procent. De overheid heeft de taak risico's in te schatten en moet iets met zulke cijfers. Hoeveel doden zijn acceptabel? Je zet ook niet het leger langs alle stranden na tien verdrinkingsdoden. Maar bij Covid is het politiek veel interessanter om te roepen: we moeten maatregelen nemen. Maatregelen. Maatregelen. Want dan doe je wat. Maar tegen welke prijs?"

"Mag Covid de reguliere zorg wegdrukken bij een tweede golf? Nee. Wat mag het dan wel wegdrukken? Daarover hoor je de politiek niet."

Toch zullen er pijnlijke keuzes moeten worden gemaakt, zegt Meijman. "Want je kunt niet zeggen: we doen alles in de zorg. En de politiek moet daar explicieter in zijn."

Kramp

Toine Pieters, hoogleraar wetenschapsgeschiedenis in Utrecht, vindt dat er meer oog moet zijn voor de neveneffecten van het beleid. "De collateral damage, bijvoorbeeld in de vorm van latere diagnoses voor kanker, is enorm."

De huidige corona-aanpak is niet vol te houden, zegt Pieters, die al 25 jaar de omgang met virussen onderzoekt. "Deze kramp, de voort­durende staat van paraatheid, is niet te doen."

"Ik zeg niet: negeer het virus. Wat dan kan gebeuren, zie je in de Verenigde Staten. Maar het beleid moet veel meer context hebben. Focus het op de kwetsbare groepen, ontzie jongere ­generaties die veel minder risico lopen."

De Tweede Kamer zou zich niet blind moeten staren op cijfers, aldus Pieters. "Vijfhonderd ­besmettingen op een dag, zoiets zegt me niets."

En het Outbreak Management Team - voornaamste adviseur van het kabinet - moet worden verbreed. "Voeg antropologen toe, economen, kunstenaars. Je moet de maatschappelijke ruimte zo reguleren dat het voor iedereen leefbaar blijft. De stress is enorm voor mensen die in huis opgesloten zitten. Het ontwricht het systeem op lange termijn."


Commentaar: De gevolgen voor onze geestelijke gezondheid zijn enorm:
Een kwart van de Nederlanders heeft helemaal niets om dit jaar naar uit te kijken, blijkt uit onderzoek van de GGD. De helft van de jongeren tussen de 18 en 25 jaar voelt zich hierdoor eenzamer. ,,Mensen die zich eenzaam voelen, hebben een groter risico om een ernstige angst-, stemmings- of middelenstoornis te ontwikkelen", schrijven de experts op basis van diverse onderzoeken. Fysieke gezondheidseffecten waar eenzaamheid toe kan leiden zijn bijvoorbeeld beroertes, hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, slaapproblemen en een verminderde afweer.

Hij kent de angstaanjagende verhalen over ­covidpatiënten die al maanden kampen met ­extreme vermoeidheid. "Maar straks is er weer een ander virus. Wat dan? Een vaccin kan helpen, maar is geen wondermiddel."

Bij de ziekte van Lyme, zegt hij, hebben patiënten ook langdurige klachten. "Twintig jaar geleden controleerde je je benen niet als je in de ­natuur was geweest. Nu heb ik een app die me eraan herinnert. We moeten met Covid leren ­leven. Dat kan niet als een almachtige overheid alle burgers in het gareel houdt."