© Carlos AranguizDe zwarte rat (Rattus rattus), ook bekend als scheepsrat, dakrat, of huisrat.
De studie - onder leiding van de Universiteit van York samen met de Universiteit van Oxford en het Max Planck Instituut - is de eerste genetische studie van oeroud materiaal van de soort (Rattus rattus), veelal bekend als de scheepsrat.
Op archeologische vindplaatsen in Europa en Noord-Afrika werden oeroude resten van de zwarte rat, daterend van de 1ste tot de 17e eeuw, aangetroffen. Na DNA-analyse van dit materiaal, verkregen de onderzoekers nieuw inzicht in de wijze waarop de rattenpopulaties zich verspreidden als gevolg van schommelingen in menselijke handel, urbanisatie en imperia.
© Ewan Chipping, University of YorkArcheologische onderkaak van een zwarte rat.
De studie toont aan dat de zwarte rat Europa ten minste tweemaal heeft gekoloniseerd, eenmaal gedurende de Romeinse uitbreiding en vervolgens opnieuw in de Middeleeuwen - hetgeen overeenkomt met archeologisch bewijs voor een afname of zelfs verdwijning van ratten na de val van het Romeinse Rijk.
De auteurs van de studie zeggen dat dit waarschijnlijk verband hield met het uiteenvallen van het Romeinse economische systeem, hoewel klimaatveranderingen en de Justiniaanse pest in de 6e eeuw ook een rol kunnen hebben gespeeld. Toen in de Middeleeuwen de steden en de langeafstandshandel weer op gang kwamen, verscheen er ook een nieuwe golf van zwarte ratten.
Commentaar: Zwarte ratten hebben moeite om zich aan te passen aan koude omstandigheden. Het is mogelijk dat hun terugkeer samenviel met de Romeinse en Middeleeuwse warme periodes.
De zwarte rat is een van de drie knaagdiersoorten, samen met de huismuis (Mus musculus) en de bruine rat (Rattus norvegicus), die wereldwijd verspreid raakten als gevolg van hun vermogen om rond de mens te leven, door gebruik te maken van voedsel en vervoer.
Concurrentie
Tot tenminste de 18e eeuw waren zwarte ratten wijdverspreid in Europa voordat hun populatie afnam, waarschijnlijk als gevolg van concurrentie met de nieuw opkomende bruine rat (Rattus norvegicus), de nu dominante rattensoort in het gematigde klimaat van Europa.
Dr. David Orton van de vakgroep Archeologie zei: "We weten al lang dat de verspreiding van ratten samenhangt met menselijke gebeurtenissen, en we vermoedden dat de Romeinse uitbreiding ze naar het noorden van Europa bracht.
"Maar een opmerkelijk resultaat van onze studie is hoezeer dit een eenmalige gebeurtenis lijkt te zijn geweest: al onze Romeinse rattenbotten van Engeland tot Servië vormen in genetisch opzicht een enkele groep."
"Wanneer ratten in de Middeleeuwen weer opduiken, zien we een volledig andere genetische signatuur - maar ook hier groeperen al onze monsters van Engeland tot Hongarije tot Finland zich samen. We hadden niet op duidelijker bewijs van herhaalde kolonisatie van Europa kunnen hopen."
Signatuur
Alex Jamieson, co-auteur van de Universiteit van Oxford, zei: "De huidige dominantie van bruine ratten heeft de fascinerende geschiedenis van zwarte ratten in Europa verdoezeld. Het genereren van genetische signaturen van deze oeroude zwarte ratten, onthult hoe nauw de zwarte rat en menselijke populatiedynamiek elkaar weerspiegelen."
He Yu, co-auteur van het Max Planck Instituut, zei: "Deze studie is een geweldige showcase van hoe de genetische achtergrond van menselijke commensale soorten, zoals de zwarte rat, historische of economische gebeurtenissen kan weerspiegelen. En er zou meer aandacht moeten worden besteed aan deze vaak verwaarloosde kleine dieren."
Floreren
Volgens de onderzoekers zou de studie ook kunnen worden gebruikt om informatie te verschaffen over menselijke verplaatsingen over continenten.
Dr. Orton voegde daaraan toe: "Onze resultaten laten zien hoe menselijke commensale soorten zoals de zwarte rat, dieren die floreren rond menselijke nederzettingen, kunnen fungeren als ideale indicatoren voor menselijke historische processen."
Het onderzoek betrof een samenwerking tussen York en partners als Oxford, het Max Planck Instituut en onderzoekers in meer dan 20 landen.
Zie: https://www.york.ac.uk/news-and-events/news/2022/research/black-rat-europe/
Commentaar: Zoals Wikipedia erkent, was de zwarte rat waarschijnlijk niet verantwoordelijk voor de pestuitbraken: Voor nader inzicht omtrent de waarschijnlijke oorsprong van de Zwarte Dood, zie SOTTs: