surveillance cameras
© iStock
China's sociale kredietsysteem is berucht. Dit Black Mirror-achtige netwerk geeft burgers naar verluidt een score, gebaseerd op een ondoorzichtig algoritme dat zich voedt met gegevens uit ieders digitale en fysieke leven. Nu een miljard Chinezen toegang hebben tot internet en gezichtsherkenning steeds gangbaarder wordt, betekent dit dat al hun bewegingen in de gaten kunnen worden gehouden - van gevaarlijk oversteken tot het spelen van te veel videospelletjes en het kopen van te veel junkfood. Mensen met een lage score hebben een lagere sociaaleconomische status en mogen misschien niet aan boord van vliegtuigen en treinen of hun kinderen naar school sturen. Het is allemaal onderdeel van een richtlijn van de Chinese Communistische Partij om haar burgers verder onder de duim te houden en te vormen.

Maar dat is het niet. Spreek met een willekeurige Chinees en u zult snel beseffen dat hun leven niet wordt gedicteerd door een of andere score, waarbij al hun bewegingen worden gevolgd en live worden aangeleverd aan een soort overheidsbeoordeling ter bepaling van hun sociale waarde. Het westerse narratief met betrekking tot het sociale kredietsysteem is zelfs zo ver van de situatie ter plaatse afgeweken, dat Chinese internetgebruikers op Weibo de spot drijven met de westerse berichtgeving: '-278 punten: Onmiddellijke executie'.

In deze aflevering van Chinese Whispers vertelt Vincent Brussee, onderzoeker aan het Mercator Institute for China Studies (Merics), mij dit verhaal. Hij heeft onlangs een gedetailleerd artikel gepubliceerd over wat het sociale kredietsysteem in de praktijk werkelijk inhoudt (Merics maakte deel uit van de groep Europese organisaties en personen die vorig jaar door Beijing werden gesanctioneerd).

De realiteit van sociaal krediet is helaas veel minder opwindend en sexy dan men zou vrezen. Ten eerste bestaat de technologie gewoon nog niet. "Toen het sociale kredietsysteem werd bedacht, of toen het werd ontworpen in de vroege jaren 2000, werden overheidsbestanden in China nog steeds bewaard in stoffige ladekastjes... In 2019, toen ik in China werkte, moest ik nog een faxmachine gebruiken. Dat was de eerste keer in mijn leven dat ik ooit een faxmachine zag," vertelt Vincent. Het systeem is niet gekoppeld aan iemands digitale gegevens, maar in principe alleen aan zijn interacties met de overheid (bijvoorbeeld vergunningen en licenties). Gegevens die e-commerce- en sociale mediabedrijven over hun gebruikers verzamelen, en die omvangrijk moeten zijn, worden niet gekoppeld aan de eigen gegevens van de overheid (waarschijnlijk vanwege de groeiende achterdocht van de CCP jegens Chinese techbedrijven).

Maar fundamenteler is dat het sociale kredietsysteem niet zomaar één systeem is. "Het is meer een overkoepelende term," vertelt Jeremy Daum me tijdens de uitzending. Hij is senior research fellow aan de Yale Law School's Paul Tsai China Center, die ook het blog China Law Translate runt (dat doet wat het belooft). Jeremy heeft jaren besteed aan het ontkrachten van mythes over het sociale kredietsysteem. Hij zegt dat voor sommige instellingen sociaal krediet een financieel dossier is ('krediet' als in 'credit card'); voor andere is het een manier om gewetenloze bedrijven zwart te maken die in het verleden tekort zijn geschoten op het gebied van bijvoorbeeld voedselveiligheid (een bijzonder gevoelig onderwerp in China, gezien het melkpoederschandaal). In feite werkt sociale kredietwaardigheid vaak functioneel als een manier om te bepalen hoe betrouwbaar een bedrijf is, zoals een door de overheid beheerd Yelp- of Trustpilot-systeem (in het Merics-rapport werd vastgesteld dat de meeste doelwitten bedrijven zijn in plaats van individuen).

Dit alles wil niet zeggen dat er in China niet op grote schaal toezicht wordt gehouden - dat gebeurt wel degelijk - of dat de regering op de een of andere manier ruimdenkend is over de manier waarop haar bevolking leeft - dat is niet het geval. Met name in regio's als Xinjiang oefent Beijing strenge controle uit (gevoed door high-tech). Maar het probleem daar is minder sociaal krediet en meer etnische repressie (een onderwerp voor een heel andere aflevering).

Hoe komt het dan dat journalisten zo de plank misslaan met betrekking tot het sociale kredietverhaal? Hoewel het sociale kredietsysteem op zich vrij saai is, is de manier waarop dit verhaal is geëxplodeerd en zich heeft verspreid een waarschuwend voorbeeld voor het westen wat betreft ons begrip van China. "De westerse berichtgeving over sociaal krediet is nauwelijks een bericht over sociaal krediet geweest. Het is een verslag over ons, gezien door een spiegel van China," zegt Jeremy, die stelt dat het onze diepe angst voor ongebreidelde technologie en bewaking heeft aangesproken. In deze aflevering spreek ik ook met Louise Matsakis, een freelance journaliste die verslag doet van technologie en China, en die als een van de eersten wees op het verschil tussen het narratief over sociaal krediet en de realiteit in de praktijk. Samen bekijken we welke lessen we kunnen trekken uit deze hele saga om China te bestuderen, te begrijpen en er verslag over uit te brengen.

Zie: https://www.spectator.co.uk/podcast/social-credit-system