Sovjet troepen
Op Eerste Kerstdag 1979 vielen Sovjettroepen Afghanistan binnen. Een militaire operatie die slechts enkele weken had moeten duren, groeide uit tot een verblijf van een kleine tien jaar, en een ongekende opleving van de Koude Oorlog. Wat bezielde het Kremlin om hieraan te beginnen? Dankzij opengestelde Kremlin-archieven weten we nu het antwoord. Moskou zakte steeds dieper weg in het Afghaanse moeras De Sovjet-Unie heeft gedurende bijna de gehele twintigste eeuw een stempel gedrukt op de geschiedenis van het nabijgelegen Afghanistan. Verschillende Sovjetinterventies en een sterk op Moskou georiënteerd buitenlands beleid waren het gevolg. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er in 1965 - toen Afghanistan nog een monarchie was - een Afghaanse communistische partij werd opgericht. Deze viel echter spoedig uiteen in ruziënde facties.

Aan het hoofd van de Khalq- of 'massa'-factie stond de oprichter van de partij, Nur Mohammed Taraki, die de heilstaat wilde bereiken door middel van een arbeidersrevolutie. De Parcham- of 'vlag'-factie stond onder leiding van Babrak Karmal. Hij richtte zich niet alleen op de arbeiders, maar zag meer in een brede, uit alle lagen van de bevolking samengestelde socialistische beweging.

In 1973 draaide Mohammed Daoed Khan, neef en zwager van koning Mohammed Zahir, de monarchie de nek om door de koning van de troon te stoten, de republiek af te kondigen en zichzelf tot president uit te roepen. De Rode Prins, zo genoemd vanwege zijn samenwerking met de Sovjets, zou slechts vijf jaar aan de macht blijven.

In 1977 herenigde de communistische partij zich op aandringen van Moskou, toen de buitenlandse politiek van Daoed Khan zich richting de niet-gebonden landen ging bewegen. De herboren Afghaanse communisten trokken het land in om zieltjes te werven. Zij slaagden daar wonderwel in, wat bleek uit de aanwezigheid van meer dan 10.000 toegestroomde demonstrerende partijaanhangers tijdens de begrafenis van de onder mysterieuze omstandigheden vermoorde prominente communistenleider Mir Akbar Khyber. Na een week van onlusten en arrestaties wisten de Afghaanse communisten grote delen van het leger aan hun kant te krijgen.

Er volgde een klassieke paleisrevolutie. Militairen bezetten het vliegveld, het radiostation en enkele andere strategisch belangrijke gebouwen in de hoofdstad Kabul. Tanks beschoten het presidentiële paleis van Daoed, waarna de Afghaanse president en zijn familie op brute wijze werden vermoord. Radio Kabul kondigde het nieuwe regime en de macht voor het volk aan. De rode vlag werd gehesen en Afghanistan was een communistische staat geworden.

Afghaanse vrouwen in steunbetuiging voor een communistisch Afghanistan
© Mohammad QayoumiAfghaanse vrouwen betuigen hun steun inzake vrouwenrechten en communisme (1980)
Sovjetadviseurs

De communistische staatsgreep van april 1978 kwam voor bijna iedereen als een verrassing. Zelfs het Kremlin verbaasde zich over dit succes in het overwegend islamitische Afghanistan. Het slagen van de coup had echter meer te maken met de populariteit van de zittende president Mohammed Daoed - die eind jaren zeventig een absoluut dieptepunt had bereikt - dan met de aantrekkingskracht van de communisten.

Kabul kon zich meteen verheugen in economische hulp, lucratieve handelsvoordelen en verregaande samenwerking met Moskou. De communistische broederschap werd beklonken door de ondertekening van een vriendschapsverdrag tussen beide staten in december 1978. Tevens werd het aantal Sovjetadviseurs - veelal militair deskundigen of KGB-agenten, die al aanwezig waren in het Sovjetgeoriënteerde Afghanistan van president Daoed - verdubbeld naar ongeveer vijfhonderd.

De euforie in het Kremlin over de tot communisme bekeerde zuiderbuur zou echter niet lang duren. De communistische partijleiders Taraki en Hafizullah Amin - beiden afkomstig uit de Khalq-factie - bleken te beschikken over een aangeboren talent om de bevolking van zich te vervreemden. Zij vonden dat de hereniging met de Parcham-factie lang genoeg had geduurd. Parcham-partijleden werden uit hun positie gezet, in de gevangenis gesmeten of geëxecuteerd. Hun leider Karmal werd als ambassadeur naar het buitenland gestuurd, wat feitelijk neerkwam op verbanning. Daarmee creëerde het nieuwe bewind een omvangrijke oppositie.

Een nog grotere invloed hadden de radicale hervormingen die de gemiddelde berggeitenhoeder en analfabete kamelendrijver van de ene op de andere dag moesten transformeren in moderne, met hamer en sikkel gewapende marxistische arbeiders. Vooral de gelijke rechtspositie van vrouwen en de communistische landhervormingen botsten met eeuwenoude islamitische en culturele tradities, en zetten kwaad bloed. Veel Afghaanse boeren weigerden het door de communisten toegewezen land, uit angst voor represailles van de voormalige landeigenaar. Regelmatig pleegden boeren zelfmoord omdat ze werden gedwongen het herverdeelde land te accepteren, terwijl het volgens islamitisch recht niet was toegestaan land te verkrijgen zonder daar een vergoeding tegenover te stellen.

Het Kremlin was bezorgd over de grote onrust die de communistische hervormingen teweegbrachten onder de Afghaanse bevolking. Het was misschien wel de eerste keer dat de Sovjet-Unie - nooit te beroerd om de export van socialistische revoluties te stimuleren - een ander land vroeg het wat kalmer aan te doen met de revolutionaire hervormingen.

Ten slotte werkte de aanwezigheid van steeds meer Sovjetadviseurs - hun aantal was tegen het einde van 1979 opgelopen tot ongeveer vierduizend - een explosieve toename van xenofobie in de hand onder de zich van oudsher tegen veranderingen en de aanwezigheid van buitenlanders verzettende Afghaanse bevolking.

Sovjet soldaat vlag
© Robert NickelsbergAfghaanse soldaat geeft een vlag aan een vertrekkende Sovjet-soldaat in Kaboel, tijdens de Sovjet-terugtrekking uit Afghanistan in mei 1988. ''Dit was de eerste keer dat journalisten volledige toegang hadden tot Kaboel'', aldus de Amerikaanse journalist Robert Nickelsberg die de foto had vastgelegd.
Onthoofd

De Afghaanse communisten slaagden er met hun bemoeizucht op lokaal niveau in om de al eeuwenlang oorlogvoerende Afghaanse stammen te verenigen in hun haat tegen het atheïstische Afghaanse regime. Moslimleiders kondigden een jihad (heilige oorlog) af tegen de ongelovige bestuurders. Islamitische opstandelingen wisten met hulp van massaal overgelopen Afghaanse regeringstroepen de stad Herat in handen te krijgen. Een westerse verslaggever beschreef hoe de Sovjetadviseurs daar aan hun einde kwamen: 'Sovjetadviseurs, hun vrouwen en kinderen moesten rennen voor hun leven. De Russen die ze te pakken kregen werden levend gevild, onthoofd of in stukken gesneden.'

Uit een in het Kremlin-archief gevonden transcriptie van een telefoongesprek tussen president Taraki en Sovjetpremier Alexei Kosygin blijkt hoe nijpend de situatie voor het communistische Afghaanse regime moet zijn geweest. Taraki smeekt Moskou om lucht- en grondtroepen te sturen naar Herat. Hij vreest het einde van de 'communistische heilstaat' in Afghanistan. 'Niemand hoeft het te weten,' fluistert Taraki. 'Plak Afghaanse symbolen op jullie tanks en vliegtuigen.' Maar Kosygin maakt gelijk korte metten met dit verzoek. 'De rebellen hebben draagbare radiozenders. Binnen twee uur weet de hele wereld dat de Sovjet-Unie Afghanistan is binnengevallen.'

'We sturen je wel tanks,' gaat Kosygin verder. 'Heb je manschappen genoeg om ze te besturen?' 'Geen idee,' antwoordt Taraki. 'Hoe kan dat nou?' vraagt Kosygin. 'We hebben honderden Afghaanse officieren getraind in de Sovjet-Unie. Waar zijn die nu?' Taraki: 'De meesten van hen zijn nu moslimfundamentalisten.' Uiteindelijk verklaart Taraki hooguit dertig tot vijfendertig manschappen te kunnen vinden om de tanks te besturen. De Afghaanse regering kon blijkbaar niet langer op haar eigen bevolking rekenen. Van het 100.000 man tellende Afghaanse regeringsleger had eind 1979 meer dan de helft zich bij de opstandelingen aangesloten.

Het politbureau kwam naar aanleiding van de crisis in Afghanistan van 17 tot 19 maart in spoedzitting bijeen om het verzoek van Taraki te bespreken, zo blijkt uit de Kremlin-stukken. De hoge mate van rationaliteit in de discussies tijdens deze bijeenkomst is opvallend. Het politbureau concludeert dat de crisis een interne Afghaanse aangelegenheid betreft en dat een militaire Sovjetinterventie de betrekkingen met Washington te veel zou schaden. 'Er kan onder geen enkele voorwaarde aan het verzoek van Taraki worden voldaan,' verklaart KGB-chef Andropov. 'Het is een interne kwestie en van buitenlandse agressie is geen sprake.' Minister van Buitenlandse Zaken Gromyko sluit zich daarbij aan: Alles wat ze de afgelopen jaren hebben bereikt - detente, de ratificatie van het SALT II-verdrag dat de geldverslindende bewapeningswedloop moest afremmen, en de geplande top tussen Brezjnev en Carter - zou in één klap worden vernietigd.

Het politbureau besloot uiteindelijk grote hoeveelheden militair materieel en nieuwe militair Sovjetadviseurs naar Afghanistan te zenden. Maar geen troepen. Toch zou het in december 1979 wél Sovjettroepen naar Afghanistan sturen. Wat was er in die negen maanden veranderd?

Sovjet aanvalshelikopter
© AP Photo/Liu Heung ShingEen laagvliegende Sovjet-aanvalshelikopter in een door sneeuw bedekte vallei langs de snelweg Salang geeft dekking aan een Sovjet-konvooi dat voedsel en brandstof naar Kaboel, Afghanistan, vervoert. (30 januari 1989)
CIA-agent

Sovjetleider Brezjnev had Taraki gevraagd zich te ontdoen van Amin. Hij droeg volgens Moskou de meeste verantwoordelijkheid voor de radicale hervormingen die de bevolking in recordtijd massaal van de Afghaanse communistische partij hadden vervreemd. Amin moet hiervan lucht hebben gekregen, want hij vermoordde Taraki, ontsloeg een aantal prominente partijleden en trok alle macht naar zich toe. De druppel die de emmer deed overlopen waren echter de alarmerende - maar onjuiste - berichten van de KGB dat Amin in werkelijkheid een CIA-agent was.

Amin had weliswaar onlangs enige bezoeken gebracht aan de Amerikaanse zaakgelastigde Bruce Amstutz in Kabul, maar dat maakte hem nog geen spion. Net als zijn voorgangers had hij getracht de betrekkingen met de Verenigde Staten te verbeteren zonder iets te willen veranderen aan de hechte relatie met Moskou. Uit de archieven blijkt dat het Kremlin in het duister tastte over de inhoud van zijn gesprekken. Men twijfelde er echter niet aan dat die een tegen Moskou gerichte samenzwering betroffen. De KGB probeerde Amin tevergeefs uit de weg te ruimen door gif door zijn eten te doen en andere aanslagen op zijn leven te plegen.

Het Kremlin voelde zich gesterkt in zijn achterdocht doordat de betrekkingen tussen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten een dramatisch dieptepunt hadden bereikt. Dit was voor een belangrijk deel te wijten aan president Carters zwabberende buitenlandse politiek. Terwijl zijn minister van Buitenlandse Zaken Cyrus Vance de goede bedoelingen van het Kremlin en de noodzaak van detente benadrukte, legde nationale-veiligheidsadviseur Zbigniev Brzezinski de nadruk op de onbetrouwbaarheid van de Sovjets.

Het streven de bilaterale betrekkingen met Moskou te verbeteren liep vaak stuk op Carters zinloze pogingen de slechte mensenrechtensituatie in de Sovjet-Unie bij de leiders in het Kremlin aan te kaarten. De Sovjetleiders, die Carter sowieso een rare snuiter vonden, reageerden daar vaak woedend op. De relatie tussen de twee supermachten verslechterde verder vanwege een mini-Cuba-crisis. Amerikaanse inlichtingendiensten 'ontdekten' een bataljon Sovjettroepen op het eiland in hun achtertuin. Achteraf bleek het een verwaarloosbaar restant van de tijdens de echte Cuba-crisis in de jaren zestig geïnstalleerde Sovjettroepen.

Ten slotte werden de inmiddels nagelbijtende politbureauleden nog nerveuzer van de bestorming van de Amerikaanse ambassade in Teheran door studenten en aanhangers van ayatollah Khomeini. Ze waren niet alleen bang dat de radicale islamitische waanzin zou overslaan naar Afghanistan en de islamitische Sovjetrepublieken in het zuiden. Washington had na het verlies van Iran geen andere keus dan op zoek te gaan naar een nieuwe, dicht tegen de Sovjetgrens gelegen bondgenoot, zo redeneerde het Kremlin. En in dat licht deden de gesprekken tussen Amin en de Amerikaanse zaakgelastigde in Kabul het ergste vrezen.

Het politbureau veronderstelde dat de Sovjet-Unie op het punt stond om Afghanistan kwijt te raken. Een commissie die bestond uit Andropov, minister van Defensie Ustinov en Gromyko wist de geestelijk kwakkelende secretaris-generaal Brezjnev te overtuigen van het gevaar. Paranoia had zich meester gemaakt van Moskou. Het Koude Oorlog-spook - elke actie van de tegenpartij moest worden uitgelegd als een poging strategisch overwicht te krijgen - dook weer op in het Kremlin. Het politbureau was het erover eens dat het 'onder geen enkele voorwaarde Afghanistan mocht verliezen'. De Brezjnev-doctrine stelde immers dat de Sovjet-Unie als taak had in te grijpen als een communistische staat bedreigd werd door imperialistische contrarevolutie.

Moskou zakte steeds dieper weg in het Afghaanse moeras. Andropov stuurde steeds meer militair en KGB-'adviseurs' naar Afghanistan. De Sovjets beseften niet dat elke uitbreiding van steun aan het onpopulaire communistische minderheidsregime leidde tot een toename van verzet en moslimguerrilla. Het Kremlin kwam terecht in een vicieuze cirkel, waaruit het niet kon ontsnappen zonder gezichtsverlies. Andropov begon waarschijnlijk zelf te geloven in de door zijn eigen KGB naar buiten gebrachte propaganda dat Amin in feite een CIA-agent was.

MIG-17
© AP Photo/CampionAfghaanse MIG-17 straaljagers van Russische makelij op een luchthaven in Kandahar, zuidwestelijk Afghanistan. (5 februari 1980)

Carter-doctrine


Op 25 december 1979 vielen Sovjettroepen Afghanistan binnen. Grote transportvliegtuigen brachten materieel en manschappen naar Kabul. Binnen enkele weken werd een bezettingsmacht van 85.000 soldaten in Afghanistan opgebouwd. Speciale KGB-eenheden vermoordden Amin in zijn paleis. Militair gezien was de operatie een succes. 'Het is binnen drie of vier weken gebeurd,' had een optimistische Brezjnev nog gezegd. De politieke en economische consequenties van de bijna tien jaar durende oorlog in Afghanistan zouden daarentegen rampzalig uitpakken voor de Sovjet-Unie.

Amerikaanse inlichtingendiensten hadden al eind november troepenbewegingen aan de Sovjet-Afghaanse grens gesignaleerd en via diplomatieke kanalen hun bezorgdheid aan Moskou geuit. De Sovjets ontkenden echter in alle toonaarden dat ze iets van plan waren. Drie dagen voor de inval verklaarde Gromyko: 'Er is niets van waar, het zijn slechts geruchten.' Nog op 23 december deed de officiële Russische staatskrant Pravda de Amerikaanse beschuldigingen af als 'verzinsels'.

Na de inval verergerde de klunzige Sovjetpropaganda de situatie nog eens. Volgens de officiële verklaring had 'het Afghaanse leiderschap' Moskou om militaire steun verzocht. Dat was volkomen ongeloofwaardig, omdat de Afghaanse premier Amin tijdens de interventie om het leven was gebracht. Bovendien bevond de door het politbureau als nieuwe Afghaanse leider naar voren geschoven Babrak Karmal zich niet in Afghanistan maar in de Sovjet-Unie, vanwaar hij met een radioboodschap de machtsgreep van het nieuwe Afghaanse regime aankondigde. Geen hond geloofde de bizarre verklaring dat het samenvallen van de Sovjetinterventie met de wijziging in het Afghaanse leiderschap op puur toeval berustte.

President Carter stak zijn woede niet onder stoelen of banken. Hij had aan de vooravond van het verkiezingsjaar waarin hij zijn presidentschap met een tweede termijn hoopte te verlengen opeens te maken met maar liefst drie ernstige crises: de gijzeling van de Amerikaanse ambassade in Iran, de Sovjetinval in Afghanistan en als gevolg daarvan het wegvallen van de detente. Hij voelde de hete adem van de Republikeinse presidentskandidaat Ronald Reagan in zijn nek, die nu een batterij aan argumenten had om hem bij de aanstaande verkiezingen onderuit te halen.

De reactie van Carter op de Russische interventie in Afghanistan was dan ook emotioneel en buitensporig. In een toespraak noemde hij de Sovjetinterventie in Afghanistan 'de ernstigste bedreiging voor de vrede sinds de Tweede Wereldoorlog', wat natuurlijk onzin was. Dat dacht men ook in het Kremlin. Gromyko vond dat de president zich gedroeg als een olifant in een porseleinkast. Er volgden weinig effectieve Amerikaanse sancties op het gebied van graan- en computerleveranties aan de Sovjet-Unie. De Amerikanen boycotten de Olympische Spelen die in Moskou werden gehouden en SALT II belandde in de ijskast.

Het Koude Oorlog-spook hield nu ook Washington in zijn greep. Carters geloof in Moskous goede bedoelingen draaide honderdtachtig graden. Hij luisterde niet langer naar de gematigde minister van Buitenlandse Zaken Cyrus Vance, maar verzoende zich met de standpunten van de radicale Brzezinski. Deze verkeerde geheel ten onrechte in de veronderstelling dat de Sovjetinval in Afghanistan deel uitmaakte van een 'Grand Strategy' om toegang te krijgen tot de olierijke Perzische Golfregio. Het gevolg was dat eind januari 1980 de Carter-doctrine in het leven werd geroepen. Deze waarborgde de onafhankelijkheid van de Golfstaten met het dreigement deze desnoods met Amerikaanse militaire middelen te verdedigen.

Sovjet-troepen in beweging in Afghanistan, midden jaren tachtig
© Georgi Nadezhdin/AFP/Getty ImagesSovjet-troepen in Afghanistan, midden jaren tachtig
Kamelenbom

Carter ging bovendien de meedogenloze moslimrebellen - die het koosnaampje 'Freedom Fighters' kregen - militair ondersteunen.


Commentaar: Volgens de officiële Amerikaanse lezing ging Washington als reactie op de Sovjet-invasie toen pas steun verlenen aan het islamitische verzet tegen de communisten. De CIA was daar echter al ruim een halfjaar eerder mee begonnen.

Uit het artikel: VS steunde Afghaanse moslimextremisten al voor de Russische inval
Op 6 juli 1979 ondertekende president Carter een opdracht aan de Amerikaanse geheime dienst CIA om de islamitische strijders of moedjahedien in het geheim te steunen. Dit was ruim zes maanden vóór de Sovjet-Unie Afghanistan binnenviel. [...]

In de Amerikaanse regering waren de mogelijke gevolgen van steun aan de moedjahedien al besproken. Washington verwachtte niet dat de Sovjets werkelijk zouden binnenvallen, gezien de internationale verhoudingen en de felheid van het verzet. Maar met name Brzezinski was zich bewust van het feit dat het islamitische verzet weleens een interventie zou kunnen uitlokken. Dit zou vervolgens leiden tot een 'Russisch Vietnam': een niet te winnen oorlog die de Sovjet-Unie kapitalen zou kosten en jarenlang de handen zou binden.

Dat dit de bedoeling was van het Amerikaanse beleid ten aanzien van Afghanistan vóór de Sovjetinval is onwaarschijnlijk, maar Brzezinski was achteraf wel blij dat het dat effect had gehad. 'Die geheime operatie was een prachtidee,' zei hij in een interview in 2000. 'Die lokte de Russen uiteindelijk in de Afghaanse val.'

Om Amerikaanse betrokkenheid te verhullen gebeurde dat via omwegen. De CIA kocht in alle uithoeken van de wereld Sovjet- en Oostblokwapens op en leverde die aan de islamistische opstandelingen. Zo streden moslimstrijders in Afghanistan hun jihad met door de CIA van Israël gekochte Sovjetwapens, die waren buitgemaakt tijdens de bezetting van Libanon. Ander - vaak oud, verroest en onbruikbaar - Sovjetwapentuig was afkomstig van voormalige Sovjetbondgenoten Egypte en China.


Commentaar: De VS vandaag de dag koopt nog steeds niet-Amerikaans wapenmateriaal op uit derde landen om zodanig hun rol in het destabiliseren van andere landen te verbergen. Het maakt al decennialang deel uit van het Amerikaans buitenlands beleid. Wapens worden doorgesluisd naar terroristische groeperingen over de hele wereld, waaronder Al-Qaida/Al-Nusra/ISIS in Syrië. Om zodoende landen die een doorn in het oog zijn van de hegemonistische VS en zijn lakeien op de knieën te krijgen.

Voor meer informatie, lees onze SOTT Focus: Uitgelekte Documenten Leggen Bloot Hoe VS en Golfstaten Wapens Leveren aan Terroristen Onder Diplomatieke Dekking


Onder het presidentschap van Reagan zouden dit soort clandestiene wapenleveranties aan het Afghaanse verzet alleen maar toenemen. Hij bezorgde de moslimrebellen zelfs Amerikaanse doelgeleide antivliegtuigraketten (Stingers) en door de CIA geleverde satellietbeelden. In tegenstelling tot Carter, die militair materieel als een middel zag om de Sovjets uit Afghanistan te drijven, hoopte Reagan dat een langdurig verblijf in Afghanistan het Sovjetimperium financieel aan de rand van de afgrond zou brengen.

Het Rode Leger had zich echter al voor de komst van de Amerikaanse hightechwapens terug moeten trekken in de belangrijkste Afghaanse steden. De in Pakistan en Iran getrainde guerrilla's - die moderne technologie combineerden met ouderwetse middelen, bijvoorbeeld een 'kamelenbom' als variant op de autobom - vormden met hun hit and run-tactiek een altijd aanwezige vijand.

In 1986, toen Gorbatsjov nog geen jaar aan de macht was, besloot deze dat de Sovjettroepen Afghanistan moesten verlaten. Op het 27ste partijcongres in februari van datzelfde jaar noemde hij Afghanistan een 'bloedende wond'. De militaire interventie in Afghanistan had niet geleid tot een vergroting van de veiligheid van de Sovjet-Unie. Integendeel, politiek raakte Moskou steeds verder geïsoleerd. Economisch stond het rijk aan de rand van de afgrond, en het Rode Leger bleek niet sterk of vakkundig genoeg om de Afghaanse guerrillastrijders de baas te kunnen.

Om zijn binnenlandse hervormingen te doen slagen en de Sovjeteconomie uit het slop te trekken moest Gorbatsjov de geldverslindende wapenwedloop beëindigen. Detente met de Verenigde Staten was daarvoor een absolute voorwaarde, en het vertrek van de Sovjettroepen uit Afghanistan onvermijdelijk. Gorbatsjov verving de door de KGB in het zadel geholpen Afghaanse leider Babrak Karmal in april 1986 door Mohammed Najibullah, die loyaal was aan Moskou, maar in tegenstelling tot zijn voorganger voldoende aanzien in Afghanistan genoot om het verscheurde land weer enigszins bijeen te brengen.

De Os, zoals het voormalig hoofd van de KHaD (Afghaanse geheime dienst) vanwege zijn gespierde uiterlijk werd genoemd, opende de deuren van Afghaanse gevangenissen en riep op tot een politiek van nationale verzoening. In een nieuwe grondwet werd de islam verheven tot officiële staatsgodsdienst en verdween de alleenheerschappij van de communistische partij, om plaats te maken voor een parlementaire meerpartijendemocratie, waarvoor verkiezingen werden uitgeschreven. Gorbatsjov draaide daarmee de door zijn voorgangers bekokstoofde sovjetisering van Afghanistan terug en zette de deur wijd open voor een relatief eervolle militaire Sovjetaftocht.

President Reagan Mujahideen
© Onbekend, mogelijk Tim ClaryPresident Reagan ontmoet Afghaanse moedjahedien-leiders in het Witte Huis - februari 1983
Irreële denkbeelden

Op 14 april 1988 ondertekenen Afghanistan, Pakistan, de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten het Akkoord van Genève. Het Rode Leger beloofde zich binnen tien maanden terug te trekken. Op 15 februari 1989 stak generaal Boris Gromov de brug over de Amoe Darja-rivier - de grens tussen Afghanistan en de Sovjet-Unie - over. Hij was de laatste Sovjetmilitair die Afghanistan verliet. In tien jaar tijd waren er 15.000 Sovjetdoden gevallen en meer dan 1 miljoen Afghanen gesneuveld. Het Koude Oorlog-conflict over Afghanistan was beëindigd, maar het land zou zich al snel weer in een burgeroorlog storten.

Dankzij de geopende Kremlin-archieven weten we nu dat de Russische inval in Afghanistan geen onderdeel uitmaakte van een snood plan om de olierijke golfstaten in handen te krijgen, zoals in het Witte Huis werd verondersteld. Het was slechts een defensieve militaire actie om de (vermeende) groei van Amerikaanse invloed in het land te voorkomen. Daarbij valt op hoezeer het Kremlin haar buitenlandse beleid afstemde op irreële, bijna paranoïde denkbeelden. De invasie bereikte uiteindelijk juist het tegenovergestelde van wat het Kremlin had beoogd. De veiligheid en stabiliteit van het in een economische en politieke crisis verkerende imperium werd er immers aanzienlijk door verkleind in plaats van vergroot.

De vraag is in welke mate de Amerikaanse militaire steun heeft bijgedragen aan het vertrek van de Sovjets uit Afghanistan. Hoewel deze het verblijf van het Rode Leger ongetwijfeld aanzienlijk heeft bemoeilijkt en het Kremlin miljarden roebels extra heeft gekost, hebben de Amerikaanse wapens weinig invloed gehad op Gorbatsjovs beslissing de Russische troepen uit Afghanistan terug te trekken. Die was immers gebaseerd op politieke overwegingen, niet op militaire successen of mislukkingen.

Wel is het zo dat de Amerikaanse belastingbetaler de Afghaanse, Pakistaanse en andere Arabische moslimfundamentalisten bijna tien jaar financieel steunde, trainde en van wapens voorzag.


Commentaar: Operatie Cyclone was de codenaam van de Amerikaanse centrale inlichtingendienst (CIA) om jihadisten, de moedjahedien, in Afghanistan te financieren en te bewapenen. Ondertussen, vier decennia later, is het evident hoe terrorisme en militant extremisme over verschillende continenten blijven expanderen, Al-Qaida, Daesh, Ansar al -Sharia, Al-Murabitun, Al-Shabaab, Boko Haram enz. Ze destabiliseren en werpen regeringen omver. Amerikaans imperialisme leunt zwaar op het ondersteunen van militante islamitische groepen.

Lees ook onze SOTT Focus: De 'Rohingya-Crisis': Amerikaans Erfgoed en Huidig Beleid in Zuidoost-Azië


Daarmee financierde Washington een politiek-religieuze stroming, die een kleine twintig jaar later de terroristen voortbracht die verantwoordelijk waren voor het plegen van de grootste en bloedigste terroristische aanslag ooit op Amerikaans grondgebied.

Terugkijkend zou men kunnen zeggen dat Moskou niet de enige was die een nederlaag leed in Afghanistan.


Commentaar: 9/11 was geen 'nederlaag' maar een valse vlag-operatie. Uitgevoerd door de psychopathische elite die het veiligstellen van de Amerikaanse wereldheerschappij in de 21ste eeuw op het oog heeft. De katalyserende en catastrofale gebeurtenis op die dag opende de poorten van de hel in dienst van full spectrum dominance', bedoeld om iedereen die hun hegemonie uitdaagt in de kiem te smoren.

Voor de meest waarschijnlijke verklaring over hoe de aanval was gepland en wat er zich van uur tot uur afspeelde, raden wij het boek: 9/11 The Ultimate Truth van Laura Knight-Jadcyzk en Joe Quinn aan.


Meer informatie:

Boeken
Een goed, gedetailleerd en betrouwbaar overzicht van de politieke geschiedenis van Afghanistan in de vorige eeuw is te vinden in Afghanistan. A Modern History (2005) van Angelo Rasanayagam, in Red Flag over Afghanistan (1984) van Thomas T. Hammond, en in The Soviet Invasion of Afghanistan (1986) van Joseph J. Collins.

Hoe we via de Sovjetinterventie en CIA steun aan moslimfundamentalisten tot Bin Ladens aanval op de Twin Towers komen vertelt Steve Colls Ghost Wars. The Secret History of the CIA, Afghanistan, and Bin Laden, from the Soviet Invasion to September, 10, 2001.

Een zeer leesbaar en af en toe lachwekkend boek over de Pakistaanse geheime dienst (Inter-Service Intelligence) en diens contacten met de CIA rond de levering van militair materieel aan Afghaanse verzetsstrijders is Afghanistan, the Bear Trap. The Defeat of a Superpower (2001) van Mohammad Yousaf & Mark Adkin.

Websites
Zelf neuzen in Kremlin-archieven? Dat kan op een website waar de archieven uit het Kremlin in het Engels zijn gepubliceerd: www.cwihp.org. Klik op: 'The Soviet Invasion of Afghanistan' en vervolgens op de chronologisch weergegeven archiefonderwerpen.

Op de website van het televisieprogramma Andere Tijden staat een interessant interview met CIA-topman Charles Cogan. Typ op http://geschiedenis.vpro.nl in het zoekscherm 'CIA en Afghanistan', en klik op het bovenste resultaat.

CNN heeft een Cold War-special, waar uiteraard ook Afghanistan uitgebreid aan bod komt: http://edition.cnn.com/SPECIALS/cold.war/episodes/20. Een uitgebreide website met enorm veel foto's (van voornamelijk Sovjetwapentuig) en enkele oorlogsvideo's is http://www.ruswar.com.

Ook staan er oorlogsbeelden uit het door de Sovjets belegerde Afghanistan op Youtube: Typ op www.youtube.com 'Afghanistan (No WAR)' in en bekijk de eerste drie hits in omgekeerde volgorde.

Op Google Video's staat een goede en heldere reportage van de Sovjetinvasie in Afghanistan. Tik op http://video.google.nl 'Soviet Afghan War' in en klik op eerste zoekresultaat. Ook is hier een video van ruim een uur uit het in 1988 door oorlog geteisterde Afghanistan te vinden, het eerste resultaat na intypen van 'Afghanistan Soviet War (August 1988)'.