Witch Burns
© Landover Baptist Church
De Europese heksenjachten van de 15e tot 17e eeuw waren gericht tegen heksen die verantwoordelijk werden gehouden voor epidemieën en mislukte oogsten die samenhingen met de dalende temperaturen van de Kleine IJstijd. De "consensus" in die tijd werd gevormd door de overtuiging dat kwaadaardige mensen een negatieve invloed hadden op het klimaat en de weerpatronen. Hoe griezelig veel lijkt dat idee op de huidige, vaak herhaalde mantra dat menselijke activiteiten het klimaat bepalen en leiden tot catastrofale gevolgen?

Inquisitor Kramer
© CO2 Coalition
De eerste grootschalige Europese heksenjachten vielen samen met dalende temperaturen toen het continent overging van de bevorderlijke warmte van de Middeleeuwse Warme Periode (850 tot 1250 n.Chr.) naar een toenemende koude, die in de 13e eeuw een aanvang nam. Deze koude luidde een tijdsspanne van bijna vijf eeuwen in van oprukkende berggletsjers en langdurige perioden van regenachtig of koel weer. Deze door de natuur veroorzaakte klimaatverandering ging gepaard met mislukte oogsten, honger, stijgende prijzen, epidemieën en massale ontvolking.

Climate Change Witch Hunts
© CO2 Coalition
Grote systematische heksenvervolgingen begonnen in de jaren 1430 en werden later in die eeuw opgevoerd door Heinrich Kramer, een Dominicaanse broeder uit de Elzas en pauselijk Inquisiteur. Op aandringen van Kramer vaardigde paus Innocentius VIII een encycliek uit, waarin de vervolging en uitroeiing van weerzinwekkende heksen door dit pauselijk edict werden vastgelegd. De ergste misbruiken van de Inquisitie en latere systematische heksenvervolgingen werden gedeeltelijk door dit decreet bekrachtigd.

Deze eerste periode van koelere temperaturen en mislukte oogsten duurde tot de eerste paar decennia van de 16e eeuw, toen een lichte opwarming gepaard ging met verbeteringen van de oogsten. Het moge duidelijk zijn, dat de pogrom tegen de heksen die het weer konden veranderen succesvol was geweest!

Helaas voor de mensen in de late Middeleeuwen maakten de veertig jaar van lichte opwarming plaats voor een ernstiger periode van afkoeling. De zomer van 1560 bracht een terugkeer van koude en nattigheid, die leidde tot een ernstige afname van de oogsten, mislukte oogsten en een toename van kindersterfte en epidemieën. Vergeet niet dat dit een agrarische cultuur was, die bijna volledig afhankelijk was van de jaarlijkse oogst om te overleven. Eén slechte oogst kon nog worden doorstaan, maar achtereenvolgende mislukkingen zouden verschrikkelijke gevolgen hebben, en dat gebeurde dan ook.

Medieval Witch Hunts
© CO2 Coalition
Natuurlijk werd de tegenspoed die de mensen ondervonden toegeschreven aan heksen die het weer konden veranderen en die het noodlottige weer, meestal in de vorm van kou, regen, vorst en verwoestende hagelbuien, op gang hadden gebracht. Gruwelijke wreedheden werden aan de heksen toegeschreven. Zo "bekenden" Frankische heksen dat zij door de lucht vlogen om een zalf gemaakt van kindervet te verspreiden om zo een dodelijke vorst te veroorzaken. Op het Europese vasteland zijn van de 15e tot de 17e eeuw waarschijnlijk vele tienduizenden vermeende heksen op de brandstapel beland, onder wie veel oude vrouwen die zonder man in de marge van de samenleving leefden.

Number of Witches Killed
© CO2 Coalition
De ergste heksenvervolgingen vonden plaats tijdens de bittere koude van 1560 tot ongeveer 1680. De moordpartijen bereikten een hoogtepunt in het jaar 1563, waarin alleen al in het Duitse gebied van Wiesensteig 63 heksen de dood vonden. In heel Europa bleef het aantal heksen echter toenemen tot een culminatie van meer dan 500 per jaar gedurende het midden van de jaren 1600. De meesten kwamen op de brandstapel terecht, anderen werden opgehangen.

Het einde van de heksenjachten en de moorden hangt nauw samen met het begin van onze huidige opwarmingstrend aan het einde van de 17e eeuw. Die opwarming begon meer dan 300 jaar geleden en gaat met horten en stoten door tot op de dag van vandaag.

In de late Middeleeuwen geloofde een groot deel van de bevolking daadwerkelijk dat slechte mensen het klimaat negatief konden beïnvloeden. Het lijkt erop dat wij de lessen van de 16e eeuw en de gevaren van het aanwakkeren van ongegronde angsten voor veranderingen van ons klimaat niet hebben geleerd. Misschien zullen we in de niet al te verre toekomst het voordeel van een terugblik hebben en beseffen dat mensen als Al Gore en Dr. Michael Mann de Heinrich Kramers van het begin van de 21e eeuw waren, die ons allen ervan probeerden te overtuigen dat we het oncontroleerbare kunnen beheersen - de natuurlijke cycli van de Zon en de Aarde die vandaag de dag actief zijn, net zoals dat al vele miljoenen jaren het geval is.

Zie: https://co2coalition.org/2021/10/29/climate-change-fueled-witch-hunts-then-and-now/

Referenties:

Pfister (2007) Witch Hunts: Strategies of European Societies in Coping with Exogenous Shocks in the Late Sixteenth and Early Seventeenth Centuries

Behringer (1999) Climatic change and witch-hunting: the impact of the Little Ice Age on mentalities.

Gregory Wrightstone is geoloog en Executive Director van de CO2 Coalition in Arlington Virginia. Hij is de auteur van het bestselling boek Inconvenient Facts: The Science that Al Gore doesn't want you to know.