Wetenschap & TechnologieS


Telescope

Mogelijk opnieuw een ringsysteem ontdekt rond een centaur

Afbeelding
© European Southern Observatory
Wetenschappers hebben mogelijk opnieuw een ringsysteem ontdekt rond een centaur: een planetoïde die kenmerken vertoont van zowel planetoïden als kometen. Dit keer lijkt Chiron ringen te bezitten.

De onderzoekers deden hun ontdekking toen de centaur - Chiron genaamd - voor een heldere ster langs bewoog. De centaur hield daarbij een deel van het licht van de ster tegen. Door dat licht en de schaduw die Chiron wierp te bestuderen, kunnen onderzoekers nu meer zeggen over hoe de centaur en omgeving eruit ziet.

Helderheid

En de waarnemingen suggereren dat de planetoïde beschikt over een ringsysteem of symmetrische straalstromen die materialen van het oppervlak van de centaur wegvoeren. Vlak voor de centaur voor de ster langs bewoog, werd een dipje in de helderheid van het licht van de ster waargenomen. En nadat de centaur voor de ster langs bewoog opnieuw. "Het is interessant, want Chiron is een centaur - onderdeel van het middelste deel van ons zonnestelsel, tussen Jupiter en Pluto, waarvan we dachten dat dingen er niet zo actief waren - en blijkt vrij actief te zijn," vertelt onderzoeker Amanda Bosh.

Telescope

Enorm inslaggebied ontdekt op Mercurius

Afbeelding
© NASA / Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory / Carnegie Institution of Washington
Wetenschappers komen met nieuwe kaarten die verraden hoe het oppervlak van Mercurius in elkaar steekt. De kaarten suggereren onder meer dat de kleinste planeet in ons zonnestelsel een enorme inslag heeft meegemaakt.

De kaarten zijn gebaseerd op het werk van MESSENGER: een ruimtesonde die zich in 2011 in een baan rond Mercurius installeerde en onder meer de concentratie kalium, thorium, uranium, natrium, chloor en silicium op Mercurius vaststelde.

Inslag

De nieuwe kaarten laten zien hoe het oppervlak van Mercurius is samengesteld. De kaarten leggen voorheen onbekende - grote - gebieden bloot die een heel andere chemische samenstelling hebben dan hun omgeving. Eén van de meest opvallende gebieden is enorm groot (groter dan vijf miljoen vierkante kilometer). In dit gebied zijn de verhoudingen tussen magnesium/silicium, zwavel/silicium en calcium/silicium het hoogst, terwijl de verhouding aluminium/silicium er het laagst is. Het suggereert dat hier ooit een enorme inslag heeft plaatsgevonden, waarbij de mantel van Mercurius kwam bloot te liggen.

Telescope

Meest nabije exoplaneet lijkt (een beetje) op de aarde

Afbeelding
Op slecht vier lichtjaar van de aarde bevindt zich de meest nabije exoplaneet. Hoewel het bestaan van deze exoplaneet nog bevestigd moet worden, is het wel zo goed als zeker dat deze buurman bestaat. Uit nieuw onderzoek blijkt dat deze exoplaneet zelfs een beetje op de aarde lijkt.

De onbevestigde exoplaneet draait om Alpha Centauri B. Dit is een zonachtige ster die ruwweg 40 biljoen kilometer van de aarde verwijderd is. Wetenschappers zagen in 2012 een kleine verschuiving in het spectrum van de ster, wat ook wel het dopplereffect wordt genoemd. De ster wiebelt heel licht heen en weer, wat waarschijnlijk wordt veroorzaakt door de exoplaneet, die aan zijn moederster trekt. De onderzoekers wisten in 2012 niet of we vanaf de aarde een zijaanzicht of een bovenaanzicht hebben op de baan van de exoplaneet om de ster. Dit bepaalt immers of de exoplaneet net zo zwaar is als de aarde of als Jupiter.

Nu melden astronomen in een paper op Arxiv.org dat uit computersimulaties blijkt dat we vanaf de aarde een zijaanzicht hebben op de baan van de exoplaneet. Dit betekent dat onze buurman slechts één tot drie keer zo massief is als de aarde en qua samenstelling mogelijk meer overeenkomt met de aarde dan met de zon.

Telescope

Ganymedes heeft een gigantische ondergrondse oceaan

Afbeelding
Ganymedes, de grootste maan van het zonnestelsel, heeft mogelijk een oceaan onder zijn oppervlak. Dit beweren wetenschappers naar aanleiding van observaties met de Hubble-ruimtetelescoop. De oceaan bevindt zich ruim 150 kilometer onder de korst van de maan van Jupiter.

Hoewel Ganymedes groter is dan de planeet Mercurius en de grote Saturnusmaan Titan, staan zijn broertjes Io en Europa vaker in de schijnwerpers. De maan Io lijkt net op een pizza en is vulkanisch zeer actief. Europa heeft een gigantische oceaan onder het oppervlak en is wellicht een broedplaats van (microscopisch) leven. Ganymedes lijkt op het eerste gezicht een vrij saaie, bekraterde maan.

Maar schijn bedriegt, zo blijkt nu. Ganymedes heeft als enige maan in het zonnestelsel een eigen magnetisch veld. Stel, een astronaut loopt over het oppervlak van Ganymedes, dan kan hij dus poollicht aanschouwen. Uit observaties met de Hubble-telescoop blijkt dat het poollicht heen en weer schommelt. Uit computermodellen blijkt dat de schommelbeweging veel groter zou moeten zijn. Waarom is dit niet zo? Volgens de onderzoekers komt dit door het water onder de 150 kilometer dikke korst van Ganymedes. Daar ontstaat een secundair magnetisch veld, dat het veld van Jupiter tegenwerkt, waardoor het schommelen van de poollichten niet zes, maar slechts twee graden is.

Telescope

Negen nieuwe dwergsterrenstelsels ontdekt nabij onze Melkweg

Afbeelding
© V. Belokurov / S. Koposov (IoA, Cambridge) / Y. Beletsky (Carnegie Observatories)
Wetenschappers hebben in één klap maar liefst negen dwergsterrenstelsels ontdekt die rond onze Melkweg cirkelen. Ze bevinden zich in de buurt van de Grote en Kleine Magelhaense Wolk.

De ontdekte dwergsterrenstelsels zijn een miljard keer minder helder dan de Melkweg. Hun massa is zo'n miljoen keer kleiner dan de massa van ons sterrenstelsel. Het dichtstbijzijnde dwergsterrenstelsel dat nu is ontdekt, bevindt zich op 97.000 lichtjaar afstand en dreigt door de Melkweg uiteen te worden gereten. Het verste dwergsterrenstelsel dat de onderzoekers ontdekten, is meer dan een miljoen lichtjaar van ons verwijderd. Van drie dwergsterrenstelsels weten de onderzoekers zeker dat het dwergsterrenstelsels zijn. Rondom de overige zes bestaat enige twijfel: het zouden ook bolvormige sterrenhopen kunnen zijn. Bolvormige sterrenhopen lijken in veel opzichten op dwergsterrenstelsels, maar worden niet bijeengehouden door donkere materie.

Bijzonder

Het is een bijzondere ontdekking. Nog nooit zijn in één klap zoveel dwergsterrenstelsels ontdekt. Bovendien is het alweer bijna tien jaar geleden dat voor het laatst dwergsterrenstelsels die rond onze Melkweg cirkelen, werden ontdekt: in 2005 en 2006 stuitten onderzoekers boven het noordelijk halfrond op verschillende dwergsterrenstelsels. De dwergsterrenstelsels die nu zijn ontdekt, bevinden zich boven het zuidelijk halfrond, nabij de Grote en Kleine Magelhaense Wolk: de twee bekendste dwergsterrenstelsels die onze Melkweg rijk is.

Telescope

Mogelijk leefbare planeet Gliese 581d bestaat toch wel

Afbeelding
© Tyrogthekreeper
De mogelijk leefbare planeet 581d werd in 2009 ontdekt. Vijf jaar later stelde men dat de planeet toch niet bestond. En nu - een jaartje verder - zijn wetenschappers er zeker van dat Gliese 581d rond de ster Gliese 581 te vinden is.

Opgewonden waren onderzoekers toen ze de planeet Gliese 581d ontdekten. Het was namelijk de eerste planeet die de boek inging als mogelijk leefbaar. Maar in de zomer van 2014 maakte die opwinding plaats voor teleurstelling: onderzoekers telden dat Gliese 581d waarschijnlijk helemaal niet bestond. Het signaal dat de ontdekkers van Gliese 581d voor een planeet hadden aangezien, zou in werkelijkheid veroorzaakt worden door de ster zelf.

Toch wel?

Maar wetenschappers van de Queen Mary University of London en University of Hertfordshire geven de burger weer moed. Ze zijn er namelijk zeker van dat Gliese 581d wél bestaat. De claim dat de planeet niet bestaat, zou volgens deze onderzoekers gebaseerd zijn op een verkeerde analyse van de voorhanden zijnde gegevens.

Telescope

Wetenschap op jacht naar eerste foto van een zwart gat

Afbeelding
Een internationaal team van onderzoekers gaat proberen de waarnemingshorizon van een zwart gat te fotograferen en zo eindelijk doorslaggevend bewijs leveren dat zwarte gaten bestaan en al dan niet werken zoals Einstein voorspelde.

Bestaan zwarte gaten? Het lijkt misschien een rare vraag. Er zit er toch één in het hart van onze Melkweg? Recentelijk kon je op Scientias.nl nog lezen dat dit zwarte gat een recordbrekende röntgenuitbarsting bewerkstelligde. Hoe kunnen we dan nu opeens de vraag 'bestaan zwarte gaten?' in de groep gooien? Die vraag is toch al lang beantwoord en vergeten? Nee! "Momenteel denken we dat zwarte gaten bestaan," vertelt onderzoeker Ciriaco Goddi, verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen, aan Scientias.nl. "Maar ondanks het feit dat de meeste mensen - waaronder zelfs kinderen - van zwarte gaten gehoord hebben, weten we niet of ze bestaan. We hebben nog nooit een zwart gat gezien." Het vermoeden dat ze bestaan, is gebaseerd op theorieën en indirecte waarnemingen. Zo kunnen we de aanwezigheid van een vermoedelijk zwart gat afleiden uit de wijze waarop materie en straling zich rondom dat vermoedelijke zwarte gat gedraagt. Maar dat zwarte gat zélf zien en misschien zelfs fotograferen: dat is tot op heden onmogelijk gebleken.

Black Hole Cam Project

Goddi en zijn collega's denken nu echter een manier te hebben bedacht om het bestaan van zwarte gaten te kunnen bewijzen. Ze hebben hun krachten en ideeën gebundeld binnen het Black Hole Cam Project. Een onderzoeksproject dat als doel heeft de waarnemingshorizon rond een zwart gat te fotograferen en zo te bewijzen dat zwarte gaten bestaan. "Als er geen waarnemingshorizon is, bestaan er geen zwarte gaten," stelt onderzoeker Heino Falcke vast.

Afbeelding
© Ute KrausDe rand rond het zwarte hart in deze artistieke impressie is de waarnemingshorizon.

Telescope

Astronomen zien ster vier keer ontploffen

Afbeelding
Astronomen hebben met behulp van ruimtetelescoop Hubble een wel heel bijzondere waarneming gedaan. Ze zagen een ster maar liefst vier keer ontploffen. En daarmee kunnen ze onder meer Einstein op de proef stellen.

De geëxplodeerde ster in kwestie bevindt zich direct achter een cluster bestaande uit enorme sterrenstelsels. De massa van dit cluster is zo groot dat de ruimte eromheen verbogen wordt en het licht van hemellichamen die erachter staan, versterkt wordt. Eigenlijk doet het cluster daarmee dienst als een 'kosmische lens' die meerdere beelden (in dit geval: vier) van één achterliggende supernova creëert (zie de afbeelding hieronder).

Afbeelding
© NASA / ESADe werking van de kosmische lens.

Telescope

Dawn nestelt zich vandaag in baan rond Ceres

Afbeelding
© NASA/JPL-Caltech
Vanmiddag om 13.20 uur is het zover: Dawn laat zich in een baan rond Ceres glijden. Een primeur: voor het eerst kan de mensheid dan stellen dat het een ruimtesonde rond een dwergplaneet heeft cirkelen.

Natuurlijk is het moment waarop een ruimtesonde na een lange reis bij zijn eindbestemming aankomt, bijzonder. En dat is in het geval van Dawn niet anders. Maar heel erg spannend zal het niet worden. Er hoeft namelijk weinig bijzonders te gebeuren om Dawn rond Ceres te laten cirkelen. Er hoeven geen manoeuvres meer te worden uitgevoerd en er hoeft niet te worden afgeremd. Dawn zal zich simpelweg door de zwaartekracht van Ceres laten 'vangen'.

Moon

Ruimtesonde Dawn is klaar om geschiedenis te schrijven

Afbeelding
Het is bijna zover: komende vrijdag zal ruimtesonde Dawn zich in een baan rond Ceres nestelen en de geheimen van Ceres gaan ontrafelen. Een primeur: nog nooit cirkelde een ruimtevaartuig rond een dwergplaneet.

"Dawn gaat geschiedenis schrijven," stelt onderzoeker Robert Mase. "Ons team is er klaar voor en kan niet wachten om te ontdekken wat Ceres allemaal te vertellen heeft."